ئه‌توانى له‌رێگاى ئیمه‌یڵ و ژماره ته‌له‌فۆنه‌کانمانه‌وه په‌یوه‌ندیمان پێوه‌بکه‌یت و راوسه‌رنج وپێشنیارو داواکاریه‌کانى خۆت بخه‌یته‌روو.
07705066052
کورد و مافى چاره‌ى خۆنووسین
3/3/2015 7:30:00 PM
جەماوەر نیوز
جه‌ماوه‌رنیوز
عومه‌ر غوڵامى
مافى چاره‌ى خۆنوسین: به‌و دوو ڕه‌گه‌زه‌ى (گه‌ل ) و (نیشتیمان) مسه‌وگه‌ر ده‌بێت ته‌واوى شه‌رعیه‌ت و یاسا و عورفه ئاسمانى و زه‌مینینییه‌کان دانى پێدا ده‌نێن و بڕیارى ده‌ده‌ن.
مافى چاره‌ى خۆنوسین: که گوزارشته له سه‌ربه‌ستى و ئازادى به ئیراده و خواستى خۆ ژیان له قه‌واره‌ى ده‌سه‌ڵاتێکى سیاسیدا.
بوونى گه‌ل و سه‌رزه‌مین دوو ڕه‌گه‌زى سه‌ره‌کى پێکهێنانى ده‌وڵه‌ت و ده‌سه‌ڵات و دامه‌زراندنى کیانى سیاسى تایبه‌ت به هه‌ر گه‌لێکن له‌لایه‌ک ، له‌لایه‌کى تره‌وه ئه‌و دوو خاسێته دوو پایه‌ى سه‌ره‌کى مافى چاره‌ى خۆنوسینى _ حق تقریر المصیر _ى گه‌ل و نه‌ته‌وه‌کانى دوونیان.
داواکردنى مافى چارنوس:حق تقریر المصیر
ئه‌م زاراوه‌یه زاراوه‌یه‌کى یاسایى نێوده‌وڵه‌تییه له‌لایه‌ن نه‌ته‌وه‌یه‌کگرتووه‌کان و زۆربه‌ى زۆرى وڵاتانى دوونیا دانپێدانراوه که بریتییه له ( مافى گه‌ل یان نه‌ته‌وه‌یه‌ک له هه‌ڵبژاردنى ئازادانه‌ى جۆرى حکوم و ده‌سه‌ڵاتى سیاسى تایبه‌ت به خۆى و ڕێکخستنى به‌رژه‌وه‌ندیه سیاسى و ئابوورى و ڕۆشنبیرییه‌کانى).
ئه‌م ناوه‌خنه و به‌وه‌شتى لێى ده‌که‌وێته‌وه، پێچه‌وانه‌ى هیچ ئاین و ئایدۆلۆژیا و نه‌ته‌وه و لایه‌نێکى تر نییه.له دژى هیچ که‌س ئاراسته نه‌کراوه.
داخوازى ( لێمان گه‌ڕێن با له‌سه‌ر خاکى خۆمان به ئاسوده بژین، کیان و که‌رامه‌تمان هه‌بێت).
بوون و به ده‌ستهێنانى ( مافى چاره‌ى خۆنوسین و ئازادى ئیراده‌ى ژیان ) زه‌روره‌تى ژیانى هه‌موو لایه‌که و خێر و خۆشى و سه‌ربه‌رزى هه‌موو لاه‌یه‌کدایه بێ جیاوازى مه‌رامى سیاسى و حزب و مه‌زهه‌ب .
هه‌ردوو جاڕنامه‌ى گه‌ردوونى مافى مرۆڤ پشتگیرى کورد ده‌که‌ن:
_ جاڕنامه‌ى گه‌ردوونى مافى مرۆڤ له ئیسلامدا مادده (2) بڕه‌گه‌ى (ب) ده‌قه‌که‌ى ده‌ڵێت ( لایجوز لشعب ان یعدى على حریه شعب اخر للشعب المعتدى علیه ان یرد العدوان ، ویسترد حریته بکل السبیل الممکنه * ولمن انتصر بعد ڤلمه فاولئک ماعلیهم من سبیل * / الشورى /41/ وعلى المجتمع الدولى مساند کل شعب یجاهد من اجل حریته ، ویتحمیل المسلمون فى هژا و اجبار لا ترخص فیه * الژین ان مکناهم فى الارچ اقاموا الصلاه واتوا الزکاه و امروا بالمعرف و نهوا عن النکر * (الحج/ 41/.
_ جاڕنامه‌ى مافى مرۆڤ ڕاگه‌یه‌نراوى ئه‌نجومه‌نى نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان مادده (28) ده‌قه‌که‌ى ده‌ڵێت : لکل فرد الحق فى التمتع بنڤام اجماعى دولى تتحقق بمقتچاه الحقوق و الحریات المنصوص علیها فى هژا الاعلان تحققا تاما).
هه‌روه‌ها مادده‌ى (55)میساقى ڕێکخراوى نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان ده‌ڵێت : ( ڕێزگرتنى ئه‌و مه‌بده‌ئه‌ى له‌لایه‌ن ده‌وڵه‌تانه‌وه که یه‌کسانیه‌تى مافى نێو گه‌لان ڕاده‌گه‌یه‌نێت ، که هه‌ر یه‌که‌یان بڕیارى چاره‌نوسى خۆیان بدات .
ئه‌و گه‌له‌ى داواى پیاده کردنى مافى چاره‌نوس ده‌کات ده‌بێت له ئاستێکى گونجاوى هۆشیارى سیاسى و پێشکه‌وتندا بێت
هه‌ریه‌که له دید و تێڕوانى خۆیه‌وه پێناسه‌ى مافى چاره‌نوسى کردووه "لینین" به‌م شێوه‌یه پێناسه‌ى بۆ مافى چاره‌نوس کردووه دیاریکردنى چاره‌نوسى نه‌ته‌وه‌کان به ماناى جیابوونه‌وه‌ى سیاسى ئه‌و نه‌ته‌وانه له گروپه نه‌ته‌وه‌یه‌کانى تر و دامه‌زراندنى ده‌وڵه‌تى نه‌ته‌وه‌ى سه‌ربه‌خۆ دێت .
نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان و پره‌نسیپى مافى چاره‌نوس
ئه‌گه‌ر چى ده‌ستوورى نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان (111) مادده‌ى له خۆ گرتووه ته‌نها دوو جار به شێوه‌یه‌کى ڕاسته‌خۆ باسى مافى چاره‌نوسى کردووه.
له به‌ندى یه‌که‌مى ده‌ستوورو ئامانجه‌کانى نه‌ته‌وه‌یه‌گرتووه‌کاندا به‌م شێوه باس له مافى چاره‌نوس کراوه تێدا هاتووه " په‌ره پێدانى په‌یوه‌ندى دۆستانه نێوان گه‌لان له‌سه‌ر بنه‌ماى ڕێزلێنان مافه‌کانیان به مافى چاره‌ى خۆنۆسینیانه‌وه و گرتنه به‌رى هه‌ر ڕێبازێکى شیاو بۆ به‌رجه‌سته‌کردى ئاشتى".
به‌ندى نۆیه‌مى ده‌ستوورى نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان که بۆ ڕونکردنه‌وه‌ى هاریکارى نێوده‌وڵه‌تى له ڕووى ئابوورى و کۆمه‌ڵایه‌تى ته‌رخان کراوه ئاماژه بۆ ئه‌وه ده‌کات " ڕێوشوێنه‌کانى نه‌ته‌وه یه‌کگرتووه‌کان له‌و بواره‌دا پشت به خواستى زه‌مینه خۆشکردن بۆ جێگیرى و خۆشگوزه‌رانى ده‌به‌ستێت که په‌یوه‌ستن بۆ به‌ستنى په‌یوه‌ندى ئاشتیخوازانه له نێو نه‌ته‌وه‌کان که له‌سه‌ر ئه‌و پره‌نسیپه بنیاد نرابێت که کار بۆ به‌رزڕاگرتنى مافه‌کانى گه‌لان ده‌کات به‌وه‌ى که هه‌ریه‌که‌یان مافى چاره‌نوسى خۆیان هه‌بێت".
داواکردنى مافى چاره‌نوس به شێوه‌ى ئاشتیانه به شێوه‌ى شارستانى و سه‌رده‌میان داده‌نرێت.
ئه‌و گه‌له‌ى به شێوه‌ى ئاشتیانه داواى پیاده کردنى مافى چاره‌نوس ده‌کات ده‌بێت له ئاستێکى گونجاوى هۆشیارى سیاسى و پێشکه‌وتندا بێت و خاوه‌نى دامه‌زراوه شارستانیه‌کانى وه‌ک ( حزبى سیاسى و سه‌ندیکاو ڕێکخراوى کۆمه‌ڵگه‌ى مه‌ده‌نى و میدیاى ئازاد) بێت .
به پێى یاساى گشتى نێو ده‌وڵه‌تى ئه‌و گه‌له‌ى ڕێگه‌ى لێبگیرێت به شێوزاى ئاشتیانه به مافى چاره‌نوس بگات، مافى خۆیه‌تى په‌نا بۆ شۆڕش و خه‌باتى چه‌کدارى ببات.
پیاده‌کردنى مافى چاره‌نوس
دوو ڕێگه‌ى سه‌ره‌کى هه‌یه بۆ پیاده کردنى مافى جاره‌نوس یه‌که‌یمان ڕاپرسى گشتى و دووه‌م بڕیارى ده‌سته‌یه‌کى نیشتمانى هه‌ڵبژێردراو "په‌رله‌مان".
گه‌لى کوردستان له عێراق بۆ دیاریکردنى چاره‌نوسى ڕێگه‌ى دووه‌مى هه‌ڵبژارد به پێى بڕیارى ئه‌نجومه‌نى نیشتمانى کوردستان بڕیارى فیدراڵى په‌سه‌ند کرد.
له‌و چوار چێوه‌یه‌دا و به پێى یاساى ژماره‌ى یه‌کى ساڵى 1992ى ئه‌نجومه‌نى نیشتمانى کوردستانى عێراق به شێوه‌یه‌کى ڕه‌سمى و به ده‌قێکى یاساى ده‌سه‌ڵات به‌و ئه‌نجومه‌نه درابوو.
حکومه‌تى ناوه‌ندى ئه‌و کاته عێراق دانى به ده‌سه‌ڵاته‌کانى حکومه‌تى هه‌رێمى کوردستاندا نه‌نا، له دواى ڕووخانى ئه‌و ڕژێمه زه‌مینه له باربوو مافى گه‌لى کوردستان له چوار چێوه‌ى یاسا و ده‌ستووردا به‌رجه‌سته بکرێت.
له‌و چوارچێوه‌یه‌دا سیسته‌مى ناوه‌ندى عێراق کۆتاى هات و سیسته‌مى فیدراڵى بووه سیسته‌مى ده‌وڵه‌ت.دواتر له ده‌ستوورى هه‌میشه‌ى عێراق هه‌رێمى کوردستان وه‌ک هه‌رێمێکى فیدراڵ له ساڵى 2005دا ناسێنرا.
واته له قۆناغى ئێستادا گه‌لى کوردستان مافى چاره‌نوسى خۆ له‌سه‌ر بنه‌ماى فیدراڵى دیاریکردووه ئه‌و مافه له ده‌ستووردا چه‌سپیووه.
ئێستا گه‌لى کوردستان مافى چاره‌نوسى خۆى له ڕێى په‌رلمانه‌وه له فیدراڵیدا به‌رجه‌سته کردووه، به‌ڵام مافى خۆیه‌تى ئاستى ئه‌و داوایه‌ى له کاتێکى گونجاودا به‌رزتر بکاته‌وه.
مافى چاره‌نوس، مافێکه له مافه‌کانى گه‌لان و ئه‌رک نییه، له‌به‌رئه‌وه ده‌بێت ئه‌و گه‌له خۆى داواى ئه‌و مافه بکات و ناکرێت له‌لایه‌نى تره‌وه داوا بکرێت یاخود بوروژێنرێت.
کورد یه‌کێکه له نه‌ته‌وه گه‌وره‌کانى سه‌ر ڕووى زه‌وى تا ئێستا نه‌بوته خاوه‌ن ده‌وڵه‌تى سه‌ربه‌خۆ، به‌رده‌وامیش له‌و پێناوه‌دا شۆڕش و ڕاپه‌ڕینى کردووه بۆ ئه‌وه‌ى ڕزگارى ببێت له ده‌ستى داگیرکه‌ر و ببێته خاوه‌ن ده‌وڵه‌تى سه‌ربه‌خۆى خۆى، تائێستا هه‌وڵه‌کانى کورد به‌رده‌وامه بۆ دروستبونى ده‌وڵه‌تى کوردى و ڕزگاربونى له ده‌ستى داگیرکه‌ران.
ده‌ووڵه‌ت: به‌وه پێناسه ده‌کرێت که دیارده‌یه‌کى ، کۆمه‌ڵایه‌تى و مێژووى و سیاسیى و یاساییه.
پێکهاته‌ى ده‌وڵه‌ت:
سێ پێکهاته‌ى گرنگ بۆ پێکهێنانى دروست بونى ده‌وڵه‌ت که بریتین له " گه‌ل و هه‌رێم و ده‌سه‌ڵاتى سیاسى".
کۆبونه‌وه‌ى ئه‌و سێ ڕه‌گه‌زه پێویسته بۆ به‌رده‌وامى ده‌وڵه‌ت.
ئه‌گه‌ر چى هه‌رێمى کوردستان له ئێستادا ئه‌و سێ ڕه‌گه‌زه‌ى تێدایه بۆ بون به ده‌وڵه‌ت، به‌ڵام ڕایه‌ک هه‌یه ئه‌وه‌ش ئه‌وه که له ئێستادا ڕاگه‌یاندنى سه‌ربه‌خۆ بون هه‌رێمى کوردستان گونجا ونییه ئه‌وه‌ش له‌به‌ر ئه‌م هۆکارانه‌ى لاى خواره‌وه.
- ڕووبه‌رێکى زۆر له خاکى داگیرکراوى هه‌رێمى کوردستان نه‌گڕاوه‌ته‌وه سه‌ر هه‌رێمى کوردستان واته ئه‌و خاکانه له چوارچێوه‌ى ماده‌یه‌کى ده‌ستوورى دانراون ئه‌ویش ماده‌ى 140 تا ئێستا ئه‌و مادده‌یه به ته‌واوه‌تى نه‌چووه‌ته بوارى جێبه‌جێکردنه‌وه.
- نه‌بونى ئابوورییه‌کى گه‌شه کردووه له هه‌رێمى کوردستان که بتوانێت به‌بێ ئه‌و بوودجه‌ى له 17% عێراق بتوانێت گه‌شه به خۆى بدات.
- ده‌وڵه‌تانى ده‌وروبه‌ر ئاماده‌ى ئه‌وه‌یان تێدا نییه که ده‌وڵه‌تێک دروست بێت به ناوى کوردستانه‌وه، ڕه‌نگه بۆ ئه‌م قۆناغه هێشتا زوو بێت بۆ ده‌وڵه‌تى تورکیا و ئیران و سوریا که ڕه‌یگه بده‌ن هه‌رێمى کوردستان ببێته ده‌وڵه‌تێکى سه‌ربه‌خۆ.
گه‌لى کورد گه‌وره‌ترین نه‌ته‌وه‌یه تا ئێستا ده‌وڵه‌تى نییه
کوردستان به گشتى و سنورى ڕامیارى به تایبه‌تى دواى جه‌نگى چاڵدیران له ساڵى (1514)ز له نێوان ده‌وڵه‌تى سه‌فه‌وى و عوسمانى توشى شپرزه‌ى بووه ئه‌و جه‌نگه به شێوه‌یه‌کى کاریگه‌رى هه‌بووه به جارێ یه‌کێتى خاکى کوردستانى تێکداوه.
به‌شێوه‌یه‌ک له دواى جه‌نگى جیهانى یه‌که‌م قوڵتر کرایه‌وه.
گه‌لى کورد گه‌وره‌ترین نه‌ته‌وه‌یه که تا ئێستا ده‌وڵه‌تى نییه له (194) ده‌وڵه‌ت له‌سه‌ر ڕووى زه‌وى ژماره‌ى گه‌لى کورد له (162)ده‌وڵه‌تیان زیاتره ته‌نها که‌متر له (30)ده‌وڵه‌ت ژماره‌ى دانیشتوانى له کورد زیاتره.
به پێى په‌یماننامه‌ى " سایکس بیکۆ و لۆزان" کوردستان دابه‌شکرا به‌سه‌ر چوار وڵاتدا کوردستان هه‌ر له کۆنه‌وه ناوچه‌یه‌کى گرنگ بووه، بۆیه به‌رده‌وام چاوى ته‌ماعکارانى له‌سه‌ر بووه زلهێزه‌کان ویستویانه داگیرى بکه‌ن
.
گه‌لى کورد له پێناو وه‌ده‌ستهێنانى مافه‌کانى خه‌باتى مه‌ده‌نى و چه‌کدارى ئه‌نجامداوه
له‌سه‌ره‌تاى دروستبوونى عێراقه‌وه گه‌لى کورد چه‌ندین گفتوگۆیان له‌گه‌ڵ حکومه‌ته یه‌ک له دوایه‌که‌کانى عێراق ئه‌نجامداوه نیشانه‌ى ئه‌وه‌یه که نوێنه‌رانى گه‌لى کوردستان په‌نایان بۆ شێوه‌ى ئاشتیانه بردووه زۆرجار خۆى له داوى ئۆتۆنۆمیدا بینیوه‌ته‌وه.
هه‌روه‌ها له دواى جه‌نگى یه‌که‌مى جیهانییه‌وه گه‌لى کوردستان تا ڕاپه‌ڕنى ساڵى 1991له عێراقدا چه‌ندین شۆڕش و ڕاپه‌ڕینیان ئه‌نجامداوه بۆ گه‌شتن به مافه‌کانیان.
فاکته‌رى ده‌ره‌کى ده‌ستى له په‌یدا نه‌بونى ده‌وڵه‌تى کوردى هه‌بووه
کورد له‌به‌ر سه‌نگینى تاى ته‌رازووى سوپاى ده‌وڵه‌تى عوسمانى و ئێرانى بۆى نه‌لوا میرنشینه‌کانى به پێى پێویست په‌ره‌پێ بدا.
هه‌ر له‌به‌ر ئه‌م هۆکاره‌ش کورد یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌ى خۆى پێنه‌هاته دى. به‌به‌راورد کردنى بارودۆخى کوردستان له‌گه‌ڵ بارودۆخى له ئیتالیا و ئه‌ڵمانیا پێش یه‌کگرتن ده‌ریده‌خات که ئه‌و فاکته‌رانه‌ى له ئیتالیا و ئه‌ڵمانیا بونه هۆى یه‌کگرتن له کوردستاندا له ئاراد نه‌بون، له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا بارودۆخى سه‌ده‌ى نۆزده‌مى کوردستان پارچه پارچه کرا تا ڕاده‌یه‌کى زۆر له بارودۆخى ئیتالیا پێش یه‌کگرتن ده‌چێ.
ئاشکرایه له هه‌ردوو وڵات هیچ ژیانێکى ئابوورى گشتى له ئاراد نه‌بوو له هه‌ردوو وڵاتدا ژیانى ئابوورى پشتى به کشتوکاڵێکى دواکه‌توو به‌ستبوو.
له کوردستان سه‌ربه‌خۆى کورد زۆر به توندى له لایه‌ن عوسمانییه‌کان و ئێرانییه‌کانه‌وه به‌رپه‌رچدرایه‌وه.له کاتێکدا له ئه‌ڵمانیا ڕوسیا و نه‌مسا بۆ به ده‌ستهێنانى یه‌کێتى نه‌ته‌وه‌ى ئه‌ڵمانیا پشتیوانیان له ئه‌ڵمانه لێکترازاوه‌کان کرد.
به‌مجۆره به‌ڕوونى ده‌رده‌که‌وێت که فاکته‌رى ده‌ره‌کى به شێوه‌یه‌کى کاریگه‌ر ده‌ستى له په‌یدا نه‌بونى ده‌وڵه‌تى کوردى هه‌بووه، له‌م ڕووه ئاشکرایه که په‌یدا بوونى چه‌ندین ده‌وڵه‌تى له بابه‌تى عێراق، کوه‌یت ، لیبیا ، لوبنان ، ئوردن ، قوبرس، ئه‌وه‌نده‌ى بۆ فاکته‌رى ده‌ره‌کى ده‌گه‌ڕێته‌وه، ئه‌وه‌نده بۆ فاکته‌رى ناخۆى ناگه‌ڕێته‌وه
.
هۆکارى ئابوورى:
ئابوورى به گرنگترین هۆکار ده‌زانرێت بۆ گرتنه‌ده‌ستى ده‌سه‌ڵات، یه‌کێک له بنه‌ما هه‌ره گرنگه‌کان بۆ دروستبوونى هه‌ر ده‌وڵه‌تێک، به‌ڵام کوردستان ئابوورێکى به‌هێزو ده‌وڵه‌مه‌ندى نه‌بووه، چونکه ئابوورى کوردستان به‌شێوه‌یه‌کى گشتى زیاتر کشتوکاڵیه، بۆیه ئابوورێکى تاڕاده‌یه‌ک سروشتى و سستى هه‌بوو.
هۆکارێکى ترى کوردستان به‌درێژاى سه‌ده‌کانى مێژوو ته‌نها به‌شى کاولکارى و وێرانکارى بووه.
به‌رده‌وام هه‌ردوو ده‌وڵه‌تى عوسمان و سه‌فه‌وى فشاریان ده‌خسته سه‌ر کورده‌کان و باجى زۆریان لێوه‌رده‌گرتن بۆ ئه‌وه‌ى نه‌توانن هێز کۆبکه‌نه‌وه، بۆیه خاڵى به‌هێز بۆ سه‌رکه‌تنى هه‌ر ڕاپه‌ڕین و شۆڕشێک لایه‌نى ئابووریه.
بۆیه ده‌بینین هه‌ریه‌که له‌و شۆڕشانه‌ى کورد که ئه‌نجامیداوه له سه‌ده‌ى نۆزده‌دا و سه‌رنه‌که‌تووه هۆکارى لاوازى ئابوورى بووه.
بارى کۆمه‌ڵایه‌تى کوردستان:
پێکهاته‌ى بارى کۆمه‌ڵایه‌تى کوردستان ڕۆڵى سه‌ره‌کى بینیوه هه‌ر ناوچه‌یه‌ک پێکهاتووه له کۆمه‌ڵێک هۆز.
هۆزه‌کان ده‌ستیان گرتبوو به‌سه‌ر هه‌موو ده‌سه‌ڵاته‌کانى ژێر ده‌ستیان.واته هه‌ر هۆزێک وه‌ک حکومه‌تێک له ناوچه‌که‌ى خۆى کارى کردووه، ئه‌م سیسته‌مى هۆزگه‌راییه له کوردستاندا بارێکى خراپى له‌سه‌ر کورده‌کان به‌جێ هێشتووه، چونکه هۆکارێک بوو له هۆکاره‌کان بۆ یه‌کنه‌گرتنه‌وه‌ى کورده‌کان له ژێر ئاڵاى یه‌ک نه‌ته‌وه.
هۆکارى ناخۆیى:
گه‌وره‌ترین و کاریگه‌ر ترین هۆکارى به‌رده‌وامى شکستى هه‌وڵه‌کانى کورد بۆ سه‌ربه‌خۆى و ڕزگار بوون له داگیرکاران کێشه و ململانیه و ناکۆکى ناوخۆى بووه.
هه‌ردوو ده‌وڵه‌تى سه‌فه‌وى و عوسمانى سودى باشیان له ناکۆکیه‌کانى کورد وه‌رگرتووه.
هه‌رکاتێک ده‌رفه‌تێکى زێڕین بۆ کورده‌کان دروست بوبێت به هۆى یه‌کتر قبوڵ نه‌کردنه‌وه هه‌له‌که‌یان له ده‌ستچووه.
ئه‌مه به ڕوونى ده‌رده‌که‌وێت کاتێک ده‌وڵه‌تى عوسمانى نیمچه سه‌ربه‌خۆییه‌کى دابه میرنشینه کورده‌کانى ژێر ده‌سه‌ڵاتى خۆیه‌وى له ڕێگاى "مه‌لا ئیدریسى به‌دلیسی"یه‌وه ئه‌بوایه کوردێک بکرێت به میرى میرانى کوردستان، به‌ڵام لێره‌دا کورده‌کان ئاماده نه‌بوون یه‌کتر به سه‌رۆکى خۆیان قبوڵ بکه‌ن.
سیاسه‌تى نێوده‌وڵه‌تى به‌رامبه‌ر به کورد:
به درێژاى مێژووى کورد ده‌وڵه‌تانى ده‌ره‌وه هیچ کات به ته‌نگ داواکارى و خواسته‌کانى گه‌لى کورده‌وه نه‌هاتوون، هیچ کارێکیان له به‌رژه‌وه‌ندى کورد نه‌کردووه.
کاتێک ئینگلیز و ڕووسه‌کان گرنگى ناوچه‌ى کوردستانیان بۆ ده‌رکه‌وت ئینجا که‌وتنه هه‌وڵى لێکۆڵینه‌وه له باره‌ى کوردان و خۆنزیککردنه‌وه له کوردان بۆ گه‌شتن به ئامانجه‌کانیان له‌و ده‌رگایه‌وه.
هه‌رکاتێکیش کاریان پێنه‌ماوه هه‌وڵى له‌ناو بردنیان داوه ده‌که‌تنه ناشیرینکردنى وینه‌ى کوردان.
سیاسه‌تى نێوده‌وڵه‌تى به هۆى ئه‌و ڕۆڵه‌ى که له کوردستان ده‌یان گێڕا هۆکارێک بوون له شکستهێنانى زۆربه‌ى شۆڕشه‌کانى کورد.
ده‌وڵه‌ته ئه‌وروپییه‌کان به تایبه‌تى ئینگلیز و ڕوسه‌کان به شێوه‌یه‌کى ڕاسته‌خۆ یان ناڕاسته‌خۆ هاوکارى هه‌ردوو ده‌وڵه‌تى عوسمانى و سه‌فه‌ویان ده‌کرد بۆ کۆتاى هێنانى بزوتنه‌وه کوردییه‌کان.
ئینگلیزه‌کان نه‌یان ده‌ویست ده‌سه‌ڵاتێکى تر هه‌بێت ببێته ده‌سه‌ڵاتى سێهه‌م بۆ پاراستنى ئه‌م سیاسه‌ته ئینگلیزه‌کان دژى هه‌ر شۆڕش و ڕاپه‌ڕینێک ده‌وه‌ستانه‌وه که دژى عوسمانیه‌کان په‌رپا ده‌کرا. کوردیش یه‌کێک بوو له‌و گه‌لانه که به‌رده‌وام له شۆڕشدا بوو دژى عوسمانیه‌کان. ئه‌و ڕێگریانه‌ى ده‌ره‌وه بونه ڕێگر له‌به‌رده‌م سه‌رنه‌که‌وتنى بزوتنه‌وه‌ى کورده‌کان .
پێویسته ئه‌وه بوترێت " دروستبوونى ده‌وڵه‌تى کوردى مافى گه‌لى کورده". به‌ڵام بارودۆخى نێوده‌وڵه‌تى ڕێگه‌ى به‌مه نه‌دا ئه‌مه‌ش له بنه‌مادا گرێدراوه به سیاسه‌تى جێهانه‌وه و له‌سه‌ر به‌هاو مافه‌کان کار ناکات، به‌ڵکو گرێدراوى به‌رژه‌وه‌ندییه به‌رژه‌وه‌ندى زۆرێک له ده‌وڵه‌تانیش ناکۆکه له‌گه‌ڵ دروستبونى ده‌وڵه‌تى کوردى.
گرنگه ئێستا کورد بیر له دامه‌زراندنى ده‌وڵه‌ت بکاته‌وه
کورد پێش ئه‌وه‌ى بیر له دروست بونى ده‌وڵه‌ت بکاته‌وه، ده‌بێت بیر له ڕابردوو بکاته‌وه بۆ چى تائێستا نه‌یتوانیوه ببێته خاوه‌ن ده‌وڵه‌ت؟
زۆر گرنگه ئێستا کورد بیر له دامه‌زراندنى ده‌وڵه‌تى کوردى بکاته‌وه ، پێویسته ڕۆشنبیران و ڕوناکبیران و سیاسیه‌تمه‌داران ئه‌و هۆکارانه دیراسه بکه‌ن کورد نه‌بووه‌ته خاوه‌ن قه‌واره‌یه‌کى سیاسى سه‌ربه‌خۆى خۆى.
ئه‌و گۆڕانکاریانه‌ى که به‌سه‌ر نه‌خشه‌ى ناوچه‌که‌دا هاتووه شه‌پۆلى گۆڕانکاریه‌کان ڕۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاست و باشورى ئه‌فریقاى گرتۆته‌وه ئه‌مانه زه‌مینه خۆشکه‌رن بۆ ئه‌وه‌ى کوردیش وه‌ک نه‌ته‌وه‌یه‌ک له ناوچه‌که‌دا بیر له‌وه بکاته‌وه که ده‌وڵه‌تى خۆى دابمه‌زرێنێت. خۆى بریار له چاره‌نوسى خۆى بدات .
کورد بۆ ئه‌وه‌ى بگاته ئاستى پێکهێنانى ده‌وڵه‌ت
ئێستا له چۆن و له چ ڕێگایه‌که‌وه کورد ده‌توانێ زه‌مینه بۆ دروستکردنى ده‌وڵه‌تى کوردى بسازێنێ؟
کورد بۆ ئه‌وه‌ى بگاته ئاستى پێکهێنانى ده‌وڵه‌ت، پێویستى به پرۆژه‌یه‌که که تێدا که‌سێتى تێشکاوى بینا بکاته‌وه و ببێته که‌سێک له‌سه‌ر پێى خۆى ڕابوه‌ستێت، واته له حاڵه‌تى هه‌ست به که‌مى کردن و مانه‌وه له‌سایه‌ى باوکى داگیرکه‌ر ڕزگارى بێت. ئه‌وه‌ش بێگومان له پرۆژه‌یه‌کدا ده‌بێت که بریتییه له پرۆژه‌ى ڕێنیساى نه‌ته‌وه‌یى کوردى که ئه‌و پرۆژه‌ش به سود وه‌رگرتن له هه‌موو خاڵه پۆزه تیڤه‌کانى ده‌بێت به‌مه‌به‌ستى بینا کردنه‌وه‌ى که‌سێتى کوردى و گواستنه‌وه‌ى ناسیۆنالیزمى کوردى بۆ ئاستێکى ئه‌وتۆ و بتوانێت ببێته خاوه‌ن شوناس و هه‌ڵگرى پرۆژه‌ى سه‌ربه‌خۆى و دروستکردنى ده‌وڵه‌تى کوردى.
بۆ به ئه‌نجام گه‌یاندنى پرۆژه‌یه‌کى له‌و جۆره ده‌بێت وه‌ها سه‌یر بکرێت که کورد یه‌ک پێکهاته‌یه و یه‌که‌یه‌کى یه‌کگرتووه و پێویسته هه‌موو بوونى کورد به به پێکهاته‌ی مرۆیى و نامرۆییه و بخرێته کار.
وتار
-
ڕه‌وشى ڕۆژنامه‌نوسى کوردى یان جیهانی
07.02.2024 -
ره‌گه‌ز گۆڕین کارێکى قێزه‌وه‌ن و شووره‌ییه
29.01.2024 -
سوکایه‌تى و بێڕێزى له‌پاى چی؟
10.01.2024
زۆرترین خوێندراو
- ڕۆژ
- هەفتە
- مانگ
-
پارتی و یه‌كێتی له سه‌ر دوو وه‌زاره‌ت ڕێكنه‌كه‌وتوون
27.10.2022
-
دوورخستنەوەی سەرۆککۆماری پێشووی چین ئاشكرا ده‌كرێت
23.10.2022
-
له كفری پارتی سۆسیال دیموكرات خولێكی تۆپی پێ ده‌كاته‌وه
22.10.2022
-
پارتی سۆسیال دیموكرات گۆڕانكاری ئه‌نجامده‌دات
23.02.2023