ئه‌توانى له‌رێگاى ئیمه‌یڵ و ژماره ته‌له‌فۆنه‌کانمانه‌وه په‌یوه‌ندیمان پێوه‌بکه‌یت و راوسه‌رنج وپێشنیارو داواکاریه‌کانى خۆت بخه‌یته‌روو.
07705066052
سایکۆلۆژیاى وێنه‌کانى منداڵان ...
6/25/2015 8:48:00 PM
جەماوەر نیوز
جه‌ماوه‌رنیوز
ره‌زا شوان
له‌گه‌ڵ بوونى مرۆڤ له‌سه‌ر زه‌ویدا .. وێنه بوونى هه‌بووه .. مرۆڤى سه‌ره‌تایى به هۆى هێلکارى و وێنه‌کێشانه‌وه، گوزارشتیان له مه‌به‌ست و له نیاز و راز و له هیواکانیان و، له توانا و له پێویستییه‌کان و، له کێشه‌کانى خۆیان کردوون و، به که‌سانى ده‌وروبه‌رى خۆیان گه‌یاندوون . هه‌ندێ له زانایان، سه‌رهه‌ڵدانى وێنه‌کیشان بۆ زیاتر له پانزه هه‌زار ساڵ به‌ر له زاینى ده‌گه‌ڕێننه‌وه .. له زۆر شوێنى جیهاندا له سه‌ر دیوارى ئه‌شکه‌وته‌کان و په‌رستگاکان و تاته‌به‌ردى هه‌ڵکۆڵراودا .. به سه‌دان وێنه و هێما و نه‌قشى بابه‌ت و مه‌به‌ست جۆراوجۆریان دۆزیونه‌ته‌وه .. که مێژووه‌کانیان بۆ چه‌ند هه‌زار ساڵێک به‌ر له‌م سه‌رده‌مه ده‌گه‌ڕێنه‌وه .
پێش ئه‌وه‌ى مرۆڤ وشه و رسته و زمان و نووسین دابهێنێت .. مرۆڤى سه‌ره‌تایى به هۆى هێلکارى و وێنه‌کێشانه‌وه له یه‌کترى گه‌یشتوون و خواست و مه‌به‌سته‌کانیان گه‌یاندوون .. تا گه‌یشتوونه‌ته داهێنانى نووسینى مێخى و هیرۆگلیفى و داهێنانى پیت .
وێنه هۆیه‌که له هۆیه‌کانى ده‌ربڕین و گه‌یاندن .. گوزارشت له سۆز و هیواکان و، له هه‌ڵچوونه‌کانى ناخى مرۆڤ و، له سه‌رنج و تێڕوانین و، له زاده‌ى بیر و هۆشى و، له ره‌فتاره‌کانى و، له ئاست و له رێژه‌ى توانا و زیره‌کى مرۆڤ و، له هاوسه‌نگیى ده‌که‌ن .
وێنه ئاوێنه‌ى ژیانى مرۆڤه .
زاناى مه‌زن و بلیمه‌ت ( سیگمۆند فرۆید ) ده‌ڵێت : " له دواى خه‌ون، هونه‌ر و وێنه، رێگایه‌کى دانپێنراوه، بۆ چوونه قووڵایى ناخى زۆر ئاڵۆزى مرۆڤه‌وه .. "
له ئه‌مڕۆدا، زاناکان له رێى شیکردنه‌وه‌ى هێلکاری، که به ( زانیارى گرافۆلۆژی) ناو ده‌برێت .. واتا لێکدانه‌وه و شیکردنه‌وه‌ى شێوه و وێنه ده‌گرێته‌وه .. له زۆر رووه‌وه که‌سێتى و، گه‌لێ له مه‌به‌ست و هیوا و، له نهێنییه‌کان و، له گرفت و گرێ و کێشه و ململانییه ده‌روونییه‌کانى ناخى مرۆڤ شیده‌که‌نه‌وه .. نامانه‌وێت له کرۆکى باسه‌که‌مان زیاتر دوور بکه‌وێنه‌وه .. که ( سایکۆلۆژیاى وێنه‌ى منداڵان ) ه، که بابه‌تێکى زۆر گرنگ و به‌سووده، بۆ دایکان و باوکان و بۆ مامۆستاکان .. تا کوێرانه و به نابه‌ڵه‌دى بڕیار له مه‌به‌سته‌کانى وێنه‌کانى منداڵان نه‌ده‌ن .. بێگومان وێنه به‌شێکى گرنگه له هونه‌ره شێوه‌کارییه جوانه‌کان . له ئه‌مڕۆ و له ئاینده‌دا کاریگه‌رى راسته‌وخۆى له سه‌ر ژیان و ره‌فتارى مرۆڤدا هه‌یه .
جیهانى منداڵان، جیهانێکى ئاسۆ فراوانى سه‌یر و سه‌مه‌ره‌یه .. پڕه له راز و له نیازى پاک .. جیهانێکى وه‌نه‌وشه‌یى پێ له هیواى به‌رز و، له خه‌ونى سه‌وز و شیرینه .. بۆ تێگه‌یشتن و چوونه ناو جیهانى منداڵان .. پێویسته ئه‌و زانیارییانه بزانین که له ڕێى ئه‌نجامدانى تاقیکردنه‌وه‌ى مه‌یدانى و پراکتیکى و بینینه‌وه هه‌ڵهێنجێنراون و بنیاتنراون .. یه‌کێک له‌و زانیارییانه‌ى که له رێگایه‌وه ده‌توانین، له جیهانى منداڵان و، له راز و له هیواکانیان و، له گرێ و گرفت و کێشه ده‌روونییه‌کانیان تێ بگه‌ین .. شێکردنه‌وه‌ى ئه‌و هێلکارى و وێنه‌کێشراوانه‌ى منداڵان که به راستى ده‌یانکێشن .. وێنه‌کانیان گوزارشتن له نیازپاکى و له دڵپاکى و له ره‌فتاره‌کانیان .. که زۆر به ساده‌یى و ساوێله‌یى و به‌بێ شاردنه‌وه ده‌ریان ده‌بڕن .. هه‌ر وه‌کو چۆن قسه‌کردن هۆیه‌که بۆ ده‌ربڕین و گه‌یاندن، هه‌ر ئاوهاش وێنه هۆیه‌کى گه‌یاندنه، پێویسته به وردى له وێنه‌کانى منداڵان بڕوانین بۆ ئه‌وه‌ى به شێوه‌یه‌کى راست هێماکان شیبکه‌ینه‌وه و له واتا و مه‌به‌سته‌کانیان بگه‌ین .
وێنه‌کانى منداڵان بریتین له ئه‌و هێلکارى و شێوانه‌ى ده‌یانکێشن .. که زۆرجار به هه‌ڵه و به تێ نه‌گه‌یشتن به ئاڵۆز و باڵۆز و به شتى توڕه‌هات یا به ( هێلکارى شه‌ڕه پشیله) ناویان ده‌به‌ین .. وێنه‌ى منداڵان ئه‌و وێنانه‌ن که منداڵان به پێنووس و فرشه و ره‌نگ ده‌یانکێشن و ده‌یانڕازێننه‌وه، که گوزارشت له زاده‌ى بیرو هۆشیان و له ناخى ده‌روون و دڵه‌قنجه‌کانیان ده‌که‌ن .. وێنه‌کانى منداڵان هه‌ر ئه‌وه‌نییه که شتێکى جوانى رازاوه‌یان کێشابێت، به‌ڵکو زمانێکى گوزارشتکردنیشه .. پێویسته له راستیى ناوه‌ڕۆکى وێنه‌کانى منداڵان بگه‌ین .. له رووى چۆنێتییه‌وه لێیان بڕوانین .. پێویسته ته‌وه‌رى بایه‌خدانمان ئه‌مه بێت ( منداڵان چۆن وێنه‌کانیان ده‌کێشن .. ؟ ) نه‌ک ( چى ده‌کێشن ..؟ )
با هه‌ست به‌وه‌ش بکه‌ین، ئه‌و که‌سایه‌تییه منداڵێتییانه‌ى له‌سه‌ر لاپه‌ڕه‌کاندان .. ئه‌مه سه‌ره‌تاى ده‌ستپێکى منداڵانن، بۆ ئه‌وه‌ى وێنه‌ى دواڕۆژیان بکێشن .. نابێت رێگرییان لێ بکه‌ین و کۆسپ بخه‌ینه رێیان .. به ڵکو یارمه‌تییان بده‌ین و هانیان بده‌ین بۆ ئه‌وه‌ى به ئه‌وپه‌ڕى ئازادییه‌وه، گوزارشت له وه‌ى ده‌یانه‌وێت بکه‌ن .. پێویسته پێنووس و تێنووس و بۆیه‌ى پێویستیان بۆ ئاماده بکه‌ین .. هانیان بده‌ین بۆ ئه‌وه‌ى به راشکاوى و به جوانى گوزارشت له راز و و نیاز و، له که‌ف و کوڵى زاده‌ى بیر و هۆشیان و، له توانا و له نهێنییه په‌نگاوه‌کانى ناخى ده‌روونیان بکه‌ن .
نابێت منداڵان به که‌م بزانین، چونکه هه‌ست و نه‌ستى منداڵان زیاتره، له هه‌ست و له درکپێکردنى گه‌وره‌کان .. باشترین هۆش بۆ ده‌ربڕینى هه‌ست و سۆزیان به شێوه‌یه‌کى راسته‌وخۆبێت یا ناراسته‌وخۆبێت .. وێنه‌کێشانه به ئازادى و به ئاره‌زووى خۆیان .
وێنه‌کانى منداڵان گه‌لێ هێما و مه‌به‌ست و مه‌ته‌ڵیان بۆ هه‌ڵبێنین تێدایه، که په‌یوه‌ندییان به ژیانى خۆیانه‌وه هه‌یه .. چى له قووڵایى هۆش و له ناخى ده‌روونیاندا هه‌یه، به راشکاوى له وێنه‌کانیاندا ره‌نگیان داونه‌ته‌وه .. وێنه‌کێشان یارمه‌تیده‌ره بۆ منداڵان بۆ ده‌رکردنى ئه‌و وزه زیاده ئه‌رێنى و نه‌رێنییانه که له ده‌روونیاندا هه‌ن .. به مه‌به‌ست و به بیرۆکه‌ى جوان و له وێنه‌ى جواندا به‌رجه‌سته‌یان بکه‌ن .. تا گه‌شه به ئه‌رێنییه‌کان بکرێن و .. شته نه‌رێنییه‌کانیشى چاره‌سه‌ریان بۆ بدۆزرێنه‌وه و راست بکرێنه‌وه .
وێنه‌کانى منداڵان ئاوێنه‌ى بێگه‌ردى هۆش و خه‌یاڵ و ده‌روونى منداڵانن .. په‌یوه‌ندییان به جیهانى پاک و، به بیرى ساده و، به ساوێلکه‌یى و، به شێواز و، به راده‌ى تواناى گوزارشتکردنیانه‌وه هه‌یه .. منداڵان له میانه‌ى کێشانى وێنه‌کانیانه‌وه، هه‌سته‌کانیان ده‌رباره‌ى ( خۆیان ) ده‌خه‌نه‌ڕوو، گوزارشت له چۆنییه‌تى په‌یوه‌ندییه‌کانیان له‌گه‌ڵ ئه‌ندامه‌کانى ( خێزانه‌کانیان ) و ( که‌سانى ) ده‌وروبه‌ریان ده‌که‌ن .
به راى هه‌ندێ که‌س وێنه‌کانى منداڵان، کوتوپێ و راگوزارى و یه‌کسه‌رین .. به‌ڵام من له‌گه‌ڵ ئه‌م بۆچوونه‌دا نیم .. منداڵان که ده‌ست بۆ پێنووس وفرشه ده‌بن، بۆ ئه‌وه‌ى وێنه بکه‌ن .. بیرۆکه‌ى ئه‌و بابه‌تانه‌ى که وێنه‌یان ده‌کێشن، له بیر و هۆشیاندان .. گه‌ر له‌و کاته‌دا بۆى بێت یا پێشتر له خه‌یاڵیدا بووبێت .. ئه‌گینا بۆ وا وێنه‌کانیان ده‌کێشن و .. وا نایان کێشن .. ته‌نانه‌ت ئه‌و هێلکارى و وێنانه‌ى که به شه‌ڕه پشیله‌ش ناویان بردوون .. شتى پر و پووچ و توڕه‌هات نین و، پڕن له واتا و مه‌به‌ست .. ره‌نگه ئێمه نه‌توانین له هه‌موو مانا و مه‌به‌سته‌کانیان بگه‌ین .. هه‌روه‌کو چۆن له هه‌موو هه‌ڵبه‌ستێکى هێمادار ناگه‌ین و ده‌ڵێین ( واتاى هه‌ڵبه‌سته‌که .. له دڵى هه‌ڵبه‌ستدانه‌ره‌که دایه ) .. ره‌نگه بۆ هه‌ندێ راز و مه‌به‌ستى نا روونوون له وێنه‌کانى منداڵاندا، داوا له خۆیان بکه‌ین، تا ماناکان و مه‌به‌سه‌کانى بیرۆکه‌ى تابلۆکانیان بۆمان روون بکه‌نه‌وه .. به‌ڵام که‌سانى پسپۆر و شاره‌زاى ئه‌وتۆ هه‌ن، که ده‌توانن به ئاسانى دڵ و هۆش و ده‌روونى منداڵان بخوێننه‌وه و .. ده‌توانن به‌شێکى زۆر له مه‌به‌ست و تاکانى وێنه‌کانى منداڵان به جوانى شیبکه‌نه‌وه .. به‌ڵکو توێژێنه‌ر و شاره‌زا و ده‌رونناسى وا هه‌ن .. هه‌ر وه‌کو کتێبێکى کراوه‌ى به‌رده‌ستیان به ئاسانى به‌شێکى زۆرى مه‌به‌ست و ورده‌کارییه‌کانى وێنه‌کانى منداڵان ده‌خوێننه‌وه . بۆ زانین و پێوانه‌کردنى لایه‌نه‌کانى ره‌فتارى منداڵان، له گه‌لێ رووه وه، تاقیکردنه‌وى منداڵان به وێنه‌کێشان، هۆیه‌کى ئاسان و له باره .
وێنه‌کانى منداڵان، به پێى ته‌مه‌ن و قۆناغه‌کانى منداڵییه‌تى و گه‌شه‌کردن و پێشکه‌وتنیان جیاوازیان هه‌یه .. بۆ نموونه : ئه‌و وێنانه‌ى منداڵێکى ته‌مه‌ن دوو ساڵان ده‌یانکێشێت، له‌گه‌ڵ وێنه‌کانى منداڵێکى ته‌مه‌ن پێنج ساڵان یا زیاتر، جیاوازیان هه‌یه .
سایکۆلۆژیاى وێنه‌کانى منداڵان
سایکۆلۆژیاى وێنه‌کانى منداڵان، لقێکه گرنگه له لقه‌کانى ده‌روونناسی، که به دواى دۆزینه‌وه‌ى راستته سایکۆلۆژییه‌کاندا ده‌گه‌ڕێت، که په‌یوه‌ندییان به وێنه‌کانى منداڵانه‌وه هه‌یه .. له‌گه‌ڵ گه‌شه‌کردنى وێنه‌کانیان له قۆناغه جیاکانى گه‌شه‌کردندا .. ده‌یانه‌وێت نهێنى ئه‌و رێگایانه‌ش بزانن که منداڵان به وێنه‌کردن گوزارشتیان لێ ده‌که‌ن .. واتا زانیارییه‌که له هه‌موو روویه‌کى ده‌روونى و هۆشى و هونه‌ریى منداڵان ده‌کۆڵێته‌وه .. په‌رده‌ش له‌سه‌ر هۆکاره‌کان و پاڵنه‌ره‌کان لاده‌دات، که له وێنه‌کانى منداڵاندا ره‌نگیان داوه‌نه‌ته‌وه .. زانایانیش ده‌توانن سوودێکى باشیان لێ وه‌ربگرن بۆ چاره‌سه‌رکردنى کێشه و گرێ و نه‌خۆشییه سایکۆلۆژییه‌کانى منداڵان .
ئه‌م تۆژینه‌وه و لێکۆڵینانه‌وه ، بایه‌خێکى زۆریان بۆ په‌روه‌رده‌کاران و بۆ شیکارانى ده‌روونى و بۆ نووسه‌رانى بوارى ئه‌ده‌بى منداڵان هه‌یه .
ـ بۆ په‌روه‌رده‌کاران: گرنگن تا به نابه‌ڵه‌دى و به هه‌ڵه وێنه‌کانى منداڵان هه‌ڵنه‌سه‌نگێنن بشتوانن به شێوه‌یه‌کى راست و دروستى په‌روه‌رده‌یى منداڵان ئاراسته بکه‌ن .
ـ بۆ زانایانى شیکارانى ده‌روونى : گرنگن بۆ لێکدانه‌وه‌ى که‌سێتییه‌کانى منداڵان، به تێگه‌یشتن و به شیکردنه‌وه‌ى ئه‌و وێنانه‌ى که منداڵان ده‌یانکێشن .. به تایبه‌تیش پێش ئه‌وه‌ى فێرى قسه‌کردن و خوێندنه‌وه و نووسین ببن . وێنه‌کانى منداڵان گه‌نجینه‌یه‌کى تۆمارکراون بۆ زانینى مێژووى ژیانى ئه‌و منداڵه وێنه‌کێشانه .. پسپۆرانى شیکارى ده‌روونناسى ده‌توانن له میانه‌ى هێلکارى و وێنه‌کانیانه‌وه، ده‌ستنیشانى ململانێ و، نه‌خۆشییه ده‌روونییه‌کانیان بکه‌ن، که دووچاریان بوونه .. پێشنیارى چاره‌سه‌رى گونجاویشیان بۆ ده‌که‌ن .
ـ بۆ زانایانى ده‌روونناسى : زانیارییه‌کان ده‌رباره‌ى وێنه‌کانى منداڵان، بۆ زانایانى ده‌روونیش به‌سوودن .. ده‌توانن پشت به‌م زانیارییانه ببه‌ستن بۆ پێوانه‌کردنى ئاستى زیره‌کى منداڵان و، بۆ زانستى جیاوازى تر له نێوان منداڵاندا .. چونکه وێنه‌کانى منداڵان ره‌نگدانه‌وه‌ى که‌سێتى منداڵانن .. به‌ڵگه‌ى زیندوون بۆ زانینى بارى ده‌روونى و، بۆ هۆش و بۆ توانه‌کانى ئه‌ندامه‌کانى له‌شى منداڵان .
ـ بۆ نووسه‌رانى ئه‌ده‌بى منداڵان : زانیارییه‌کان ده‌رباره‌ى وێنه‌ى منداڵان، سوودێکى باش به نووسه‌رانى بۆارى ئه‌ده‌بى منداڵان ده‌به‌خشن .. ده‌توانن له سروشت و له به‌هره و له گه‌شه‌کردنى منداڵان تێ بگه‌ن .. تا یارمه‌تیده‌ر و هانده‌ریان بن بۆ ئه‌وه‌ى به جوانى گوزارشت له توانا و له هه‌ست و سۆزى خۆیان بکه‌ن .
هه‌ر له‌م لێکۆڵینه‌وه‌یه‌دا، ئه‌و راستییه گشتییانه ئاشکرا ده‌بن .. که منداڵان خاوه‌نى هونه‌رى تایبه‌تیى خۆیانن .. ده‌ستوور و رێباز و نیشانه و ستایلى خۆیان هه‌یه .. په‌یوه‌ندییان به بنه‌ماکانى هونه‌رى کۆن و تازه‌وه نییه .. منداڵان له تابلۆکانیاندا، کۆن و نوێ و، رێبازى هه‌موو قوتابخانه هونه‌رییه‌کانى وێنه‌کێشان به‌رجه‌سته‌ده‌که‌ن .. ئازادن چۆن خۆیان حه‌زبکه‌ن و بیانه‌وێت، ئاوها تابلۆکانیان ده‌کێشن و بۆیه‌یان ده‌که‌ن .. بۆیه نادروست و نابه‌جێیه، گه‌ر به پێوه‌رى ئه‌کادیمى پێوانه‌ى وێنه‌کانى منداڵان بکرێن .
هه‌ر له میانه‌ى وێنه‌کانیانه‌وه، ده‌توانین منداڵانى به‌هره‌مه‌ند بناسین، که جیاوازیان له‌گه‌ڵ ئه‌وانى تردا هه‌یه .. ئه‌مه جیاوازییه‌ش له جوا ن نووسین و وێنه‌کێشان و گۆنجاندنى ره‌نگه‌کان و هه‌ڵبژاردنى بابه‌ته‌کانى وێنه‌کان و له بیرۆکه و له فراوانى ئه‌ندێشه‌یاندا ده‌رده‌که‌ون .. خه‌سڵه‌ته باش و سه‌رکه‌وتووه‌کانیان، جیاوازى کردوون له‌گه‌ڵ هاواڕێکانیان .
بۆیه پێویسته منداڵانى به‌هره‌مه‌ند و زیره‌کمان، به سامانێکى به‌نرخ و به دراوێکى گرانبه‌هاى گه‌له‌که‌مان بزانین .. بێگومان له ئاینده‌دا رۆڵییان ده‌بێت له راپه‌ڕین و له بزووتنه‌وه‌ى پێشکه‌وتنى نیشتمانه‌که‌ماندا .. ئه‌م کوردیله به‌هره‌مه‌ندانه‌ى ئه‌مڕۆمان ده‌بنه ئه‌ندامانى سه‌رکوتووى کۆمه‌ڵگاى کوردیمان .. شایانى ئه‌وه ده‌بن که ببنه سه‌رکرده‌ى دانا و زانا و، به رابه‌رانى تێکۆشه‌رى گه‌له‌که‌مان .
له ساڵى ( ١٨٨٢) دا، شاعیرى ناسراوى ئیتاڵى ( کارودو ریتشى ) وێنه‌کانى منداڵان سه‌رنجى راکێشان .. ده‌ستى به لێکۆڵینه‌وه له وێنه‌کانى منداڵان کرد .
راستییه‌کانى وێنه‌کانى مندان : گه‌لێ له‌و توێژینه‌وه مه‌یدانییانه‌ى که ده‌رباره‌ى هونه‌رى منداڵان ئه‌نجام دراون .. چه‌ند راستییه‌کى گشتى ده‌رباره‌ى هونه‌رى منداڵان گه‌ڵاڵه بوونه، که په‌یوه‌ندییان به ده‌ربڕین و گوزارشتکردنى منداڵان هه‌یه و، له وێنه‌کانیاندا ره‌نگیان داونه‌ته‌وه .. به کورتى ئه‌مانه هه‌ندێ له‌و راستییانه‌ن :
١ـ وێنه به لاى منداڵانه‌وه زمانه، بۆ گوزارشت کردن له هۆش و له ناخى ده‌روونیان .
٢ـ منداڵان له ساڵه‌کانى قۆناغى یه‌که‌مى ته‌مه‌نى ژیانیاندا، وێنه‌ى ئه‌و شتانه ده‌کێشن که ده‌یان زانن ، نه‌ک ئه‌وانه‌ى که ده‌یان بینن .
٣ـ له ساڵه‌کانى یه‌که‌مى ته‌مه‌نیاندا، به پێى هه‌ڵچوونه جیاوازه ده‌روونییه‌کانیان، به‌شه‌کانى وێنه‌کانیان ده‌کێشن .
٤ـ هه‌ر له ساڵه‌کانى یه‌که‌مى ته‌مه‌نیاندا، به شێوه‌یه‌کى رووکه‌شی، له گوزارشت کردن له ژیانى خۆیاندا، زیاده رۆیى ده‌که‌ن .
٥ـ ئاکامى تاقیکردنه‌وه‌کان ده‌رباره‌ى وێنه‌کانى منداڵان، ئه‌ویان سه‌لماندووه، که له نێوان وێنه‌کێشراوه‌کانى کوڕان و، وێنه کێشراوه‌کانى کچاندا جیاوازى هه‌ن .
٦ ـ تا نزیکى ته‌مه‌ن ده ساڵان، منداڵان به زۆرى حه‌ز به وێنه‌کیشانى که‌سان ده‌که‌ن .
٧ـ تاقیکردنه‌وه‌کان ئه‌وه ده‌گه‌یه‌نن وه‌کو له وێنه‌کانى هه‌موو منداڵاندا به‌دى ده‌کرێن .. سه‌ره‌ڕاى جیاوازى ژینگه .. په‌یوه‌ندییه‌کى گه‌وره هه‌یه له نێوان ئاراسته‌کانى منداڵاندا.
٨ ـ له یه‌کچوونێک و نزیکییه‌ک هه‌ن، له نێوان وێنه‌کانى منداڵانى ئه‌م سه‌رده‌مه و، وێنه‌کانى مرۆڤه‌کانى سه‌ره‌تاى ژیان .. یان وێنه‌کان ئه‌و گه‌لانه‌ى پێش زاینى ده‌ژیان .
٩ـ په‌یوه‌ندى له نێوان زیره‌کى و له نێوان پێشکه‌وتنى وێنه‌کانى منداڵان هه‌یه .
١٠ـ به پێى ته‌مه‌نه‌کانى ژیانى منداڵان، جیاوازى له نێوان وێنه‌کانى منداڵان هه‌یه .
وێنه‌کانى منداڵان له قۆناغه جیاکانى گه‌شه‌کردنیاندا
ئه‌و زانا ده‌روونناسانه‌ى که له بوارى ( په‌روه‌رده‌ى هونه‌رى منداڵان ) دا کارده‌که‌ن، دیارده‌کانى گه‌شه‌کردنى وێنه‌کانى منداڵانیان به چه‌ند قۆناغێک دابه‌شکردوون، که هه‌ریه‌که‌ش له قۆناغه‌کان کۆمه‌ڵێک خه‌سه‌ڵه‌تیان هه‌یه .. ئێمه ته‌نها ئاماژه به ناوى ئه‌و قۆناغانه ده‌ده‌ین .. هیوادارم له ده‌رفه‌تێکدا به درێژى باسى هه‌ریه‌که له قۆناغه‌کان بکه‌م .. ئه‌مانه‌ش ناوى قۆناغه‌کانن :
١ـ قۆناغى پێش هێلکارى : له ته‌مه‌نى ( له دایکبوونه‌وه ـ بۆ ـ دوو ساڵان) .
٢ـ قۆناغى هێلکارى : له ته‌مه‌نى ( ٢- ٥) ساڵان .
٣ـ قۆناغى ئاماده‌کردنى هه‌ستکردنى شێوه : له ته‌مه‌نى (٥-٧) ساڵان .
٤ـ قۆناغى هه‌ستکردنى شێوه : له ته‌مه‌نى ( ٧- ٩) ساڵان .
٥ـ قۆناغى هه‌وڵدانى گوزارشتکردنى راستى : له ته‌مه‌نى ( ٩-١٢) ساڵان .
٦ـ قۆناغى گوزارشتکردنى راستى : له ته‌مه‌نى ( ١٢- ١٤) ساڵان .
٧ـ قۆناغى هه‌رزه‌کاری: له ته‌مه‌نى ( ١٤- ١٧و ١٨) ساڵان .
سوود و ئامانجه‌کانى وێنه‌کانى منداڵان
ئه‌و ئامانج و سوودانه‌ى که له سایه‌ى وێنه‌کێشاندا بۆ منداڵان دێنه‌دی، راسته‌وخۆبن یا ناراسته‌وخۆبن زۆر زۆرن .. به کورتى و به چڕى باسى چه‌ند سوودێکیان ده‌که‌ین :
١ـ هونه‌ره‌کانى شێوه‌کاری، که یه‌کێکیان وێنه‌یه، گه‌شه به تواناى داهێنان ده‌دات له‌و بواره جیاوازانه‌ى که په‌یوندییان به ژیانى رۆژانه‌ى منداڵانه‌وه هه‌یه .
٢ـ له میانه‌ى وێنه‌کانى منداڵانه‌وه، ده‌توانین جیاوازییه‌کانى نیوان منداڵان بزانین، له‌گه‌ڵ ئه‌و گرفت و کێشه ده‌روونییانه‌ى که تووشیان بوونه .. له‌گه‌ڵ زانینى ئاره‌زوو و به‌هره و توانا هونه‌رییه‌کانیان .. له‌گه‌ڵ پێویستى و پێداویستییه‌کانیان ... هتد .
٣ـ وێنه کاریگه‌رییه‌کى گه‌وره و ئه‌رێنى هه‌یه، له‌سه‌ر گۆڕینى ره‌فتاره‌کانى منداڵان و، ئاماده‌کردنیان بۆ رووبه‌ڕووبوونه‌وه‌ی، ئه‌و ته‌نگه‌ژانه‌ى له ژیانیانى کارکردندا دێنه رێیان، چۆن زاڵبن به سه‌ریاندا، له‌گه‌ڵ جیهانى ده‌وروبه‌ریاندا چۆن هه‌ڵبکه‌ن و، چۆن خۆشیان بۆ گۆڕانکارییه‌کان و تازه‌گه‌رییه‌کان داهاتوو ئاماده‌بکه‌ن .. رۆژ له دواى رۆژ گۆڕانکارى تازه و باشتر له بۆارى هونه‌رى و ئابوورى و کۆمه‌ڵایه‌تى دێنه کایه‌وه .
٤ـ وێنه زانیارى هونه‌رى و مێژوویى به منداڵان ده‌به‌خشێت ده‌رباره‌ى هونه‌رى کۆن و تازه له جیهاندا .
٥ـ وێنه گرنگییه‌کى تایبه‌تیى هه‌یه، له به‌دیهێنانى هاوکارى و خۆشه‌ویستى و سازان و راگۆڕینه‌وه و، بته‌وکردنى گیانى یارمه‌تیدان له نێوان منداڵاندا .
٦ـ له رێى وێنه‌وه، له میانه‌ى گفتوگۆ و دیالۆگ و گوزارشت کردن له را و سه‌رنجدا .. که‌شوهه‌وایه‌کى دیموکراتى له نێوان قوتابیان و مامۆستاکانى هونه‌ردا دێته‌دى .. که مه‌به‌ستى سه‌ره‌کیش هاندانه بۆ گه‌شه‌کردنى کاره هونه‌رییه‌کانیان و فێربوونى ره‌خنه .
شیکردنه‌وه‌کانى وێنه‌کانى منداڵان
زانایانى پسپۆرى ده‌رووناسى و توێژینه‌ران و شیکارانى بوارى وێنه‌کانى منداڵان دواى چه‌ندین باس و لێکۆڵینه‌وه و توێژینه‌وه و تاقیکردنه‌وه‌ى پراکتیکى و مه‌یدانى له بوارى وێنه‌کانى منداڵاندا .. توانیان تا راده‌یه‌کى زۆر وێنه‌کانى منداڵان شیبکه‌نه‌وه و، واتا و مه‌به‌سته ئه‌رێنى و نه‌رێنییه‌کانیان و، راز و نیازیان له وێنه‌کانیاندا بزانن .. به کورتى باس له هه‌ندێ له راز و نیاز و مه‌به‌ست و، له واتاکانى وێنه‌کانى منداڵان ده‌که‌ین : (*) پیاو : بۆچى منداڵان به زۆرى وێنه‌ى ( پیاو ) ده‌کێشن ؟ توێژینه‌وه پراکتیکییه‌کان ئه‌وه‌مان بۆ روون ده‌که‌نه‌وه .. کێشانى وێنه‌ى ( پیاو ) یان شێوه و رووخسارى مرۆڤ به شێوه‌یه‌کى گشتى .. زۆرترین وێنه‌ى باو و بڵاون له نێوان منداڵاندا .. منداڵان له ماڵ و له شه‌قام و له بازاێ له ته‌له‌فزیۆن و له کار و له گه‌لێ له شوێنانى تردا، به زۆرى به پیاوان ده‌گه‌ن و له به‌رچاویانن، بۆیه پیاوان زیاتر له شته‌کانى تر له وێنه‌کانى منداڵاندا ره‌نگیان داونه‌ته‌وه .. به‌ڵام کچان زیاتر مه‌یه‌یلى وێنه‌کێشانى کچان و ژنان ده‌که‌ن .
کێشانى وێنه به‌گه‌وره‌یى : کێشانى وێنه‌ى که‌سێک به گه‌وره‌یى له لایه‌ن منداڵانه‌وه .. به زۆرى گوزارشته له دوژمنکارى و شه‌ڕانگێزى .. یا له ده‌سه‌ڵات و زاڵبوون .. بۆ نموونه گه‌ر وێنه‌ى دایکى له باوکى گه‌وره‌تر بکێشێت، مه‌به‌ستى له‌وه‌یه له ماڵدا دایکى زاڵه و قسه‌ى ده‌ڕوات .. یا مه‌به‌ستى له‌وه بێت، که دایکى زیاتر خۆشده‌وێت .. یا گوزارشته له خۆبایى بوون و خۆبه‌زل زانین .. یا خۆشه‌ویستى و رێزى ئه‌ومنداڵه‌یه بۆ ئه‌و که‌سه وێنه زلکێشراوه .. یا گوزارشته له توانا و له چالاکییه‌کى جیاواز .. یا خۆى به شایه‌نى زیاتر ده‌زانێت و .. چاوى بڕیوه‌ته پایه و داهاتوویه‌کى باش و گه‌شتر یا هێنانه‌دیى هیواى به‌رزتر .. به‌ڵام ئه‌و منداڵانه‌ى که نارێک و ناهاوسه‌نگن، زیاده‌ڕۆیى له کێشانى وێنه‌کانیاندا ده‌که‌ن .. بۆ نموونه ئه‌گه‌ر به‌خۆیه بنازێت و شه‌ڕانى بێت .. وێنه‌که‌ى خۆى زۆر گه‌وره ده‌کێشێت .. یا ملێکى درێژ بۆخۆى ده‌کێشێت .. هۆى ئه‌م هه‌ڵه‌یه‌ش بۆ خێزان ده‌گه‌ڕێته‌وه .. له‌وانه‌یه ئه‌و منداڵه له ماڵدا، رۆڵ و پێگه و ده‌سه‌ڵاتێکى زیاتر له پێویستى هه‌بێت .. وایا لێکردووبێت، که تا راده‌ى زۆر له خۆى بایى بێت و، شانازى به خۆیه‌وه بکات .. پێویسته دایکان و باوکان به ئاگابن و، نه‌هێڵن ئه‌م نه‌خۆشى و دیارده نه‌رێنییه درێژه بکێشێت .. چاره‌سه‌رى پێویستى بۆ بکه‌ن .
کێشانى وێنه به بچووکى : کێشانى وێنه‌ى که‌سێک زۆر به بچووکى و لاوازى و، ده‌موچاو کاڵ و نادیار له لایه‌ن منداڵانه‌وه . هه‌ستکردنى منداڵان به نه‌بوونى و به که‌موکوڕى .. یا به‌بێ توانایى .. یا خۆ به‌که‌م زانین .. یا دڵه‌ڕاوکێ .. ترسنۆکى و شه‌رمکردن .. گۆشه‌گیرى و ده‌رنه‌که‌وتن .. بۆ نموونه ئه‌گه‌ر وێنه‌ى خۆى له تابلۆکه‌یدا بکێشێت و دووچارى ئه‌و نه‌خۆشییه ده‌روونییانه هاتووبێت . وێنه‌که‌ى خۆى له گۆشه‌ى سه‌ره‌وه‌ى لاپه‌ڕه‌که‌دا به زۆر بچووکى و به داماوى ده‌یکێشێت .. مه‌به‌ستى ئه‌وه‌یه که شه‌رم ده‌کات و ده‌یه‌وێت گۆشه‌گیربێت، ره‌نگه مه‌به‌ستێشى له‌وه‌ش بێت، که سۆزى نادرێتى و خۆشیان ناوێیت و هیچ پێگه و رۆڵى له ناو خێزانه‌که‌یدانیه، یا له ناو پۆل و قوتابخانه و هاوڕێکانیدا نییه و، په‌راوێز کراوه .. هه‌روه‌ها وێنه‌ى بچووک گوزارشته له خه‌مۆکى .. له پشت نه‌به‌ستن به‌خۆ .. له ده‌ست نه‌ڕۆیى و بێ ده‌سه‌ڵاتى و له بێ پێگه‌یى .. له بێ بڕوایى و بێ متمانه‌بوون به‌خۆ ... هتد .
کێشانى وێنه له شوێنه جیاوازه‌کانى لاپه‌ڕه‌کانى وێنه‌کێشاندا :
١ـ له چه‌په‌وه بۆ لاى راست یا به پێچه‌وانه‌وه : ئه‌گه‌ر منداڵێک له لاى چه‌په‌وه بۆ لاى راستى لاپه‌ڕه‌که، ده‌ست به کێشانى وێنه‌کانى بکات .. به زۆرى ئه‌وه ده‌گه‌یه‌نێت که له‌وانه‌یه ئه‌و منداڵه، نه‌خۆشى ده‌روونى هه‌بێت، یا پێویستى به سۆز و خۆشه‌ویستى و به ئاوڕدانه‌وه و ده‌ست به سه‌رهێناندا هه‌بێت له لایه‌ن خێزانه‌که‌ى و مامۆستاکانییه‌وه .. مه‌به‌ستێکى که‌ش، ئه‌وه‌یه که ئه‌و منداڵه په‌یوه‌سته به رابردووه‌وه .
٢ـ به‌ڵام به پێچه‌وانه‌وه ئه‌گه‌ر هات منداڵ له لاى راسته‌وه بۆ لاى چه‌پ : هێلکارى و وێنه‌کانى بکێشێت .. ئه‌وه گوزارشه له‌وه‌ى که ئه‌و منداڵه، هه‌رده‌م له داهاتوو ده‌ڕوانێت .. هه‌روه‌ها خۆشه‌ویستى منداڵ بۆ باوکى ده‌گه‌یه‌نێت .
٣ـ کێشانى وێنه له ئه‌وپه‌ڕی سه‌ره‌وه‌ى لاپه‌ڕه‌کاندا : ئه‌وه ده‌گه‌یه‌نێت، که ئه‌و منداڵه تا راده‌یه‌ک خه‌یاڵبازه و، به خه‌یاڵ و به وڕینه ئامانجه‌کانى ده‌هێنێته دى .
٤ـ به‌ڵام ئه‌گه‌ر منداڵێک له ئه‌وپه‌ڕى خواره‌وه‌ى لاپه‌ڕه‌کاندا وێنه‌کانى بکێشێت : واتا ئه‌و منداڵه، هه‌ست به دڵنیایى و به ئارامى ناکات .
٥ـ ئه‌گه‌ر منداڵێک له ناوه‌ڕاستى لاپه‌ڕه‌کاندا، وێنه‌کانى کێشا : ئه‌وه ده‌گه‌یه‌نێت، که منداڵێکى زیره‌ک و به‌هره‌مه‌نده و، له ئاینده ده‌ڕوانێت .
وێنه‌ى ئاژه‌ڵ له وێنه‌کانى منداڵاندا : ئه‌و منداڵه‌ى که وێنه‌ى ئاژه‌ڵ ده‌کات .. واتا ئه‌م منداڵه حه‌ز به یارمه‌تیدانى که‌سانى تر ده‌کات .. گه‌ر هات منداڵێک چه‌ند جارێک وێنه‌ى بێچووه ئاژه‌ڵێک له باوه‌شى دایکه‌که‌یدا کێشا .. واتا ئه‌م منداڵه له سۆزى دایکایه‌تى بێ به‌شه و .. پێویسته دایکى له ئامێزى بکات و، بیگوشێت به خۆیه‌وه و، ماچى بکات و بایه‌خى پێ بدات و له ئاره‌زووه‌کانى تێرى بکات .. که گه‌وره ده‌بێت ره‌نگدانه‌وه‌یه‌کى خراپى نه‌بێت . چونکه بێ سۆزى و خۆشنه‌ویستن گه‌وره‌ترین کاریگه‌ریى خراپى هه‌یه.
به‌ڵام ئه‌و منداڵه‌ى که وێنه‌ى ئاژه‌ڵ و ده‌عباى دڕنده له وێنه‌کانیاندا دووباره ده‌کاته‌وه .. منداڵێکه ترساوه و ده‌ترسێت .. به‌ڵام به پێچه‌وانه‌وه، ئه‌و منداڵه‌ى که وێنه‌ى ماسى له وێنه‌کانیاندا دووباره ده‌کاته‌وه، نیشانه‌ى ئه‌وه‌یه که ئه‌و منداڵه دڵخۆش و ئاسووده‌یه .
دایک و باوک له وێنه‌کانى منداڵاندا : منداڵان له وێنه‌کانیاندا، بایه‌خ و نرخێکى تایبه‌تى به کێشانى وێنه‌ى دایک و باوکیان ده‌ده‌ن، ئه‌گه‌ر هات و په‌یوه‌ندییان له گه‌ڵیاندا باش بێت .. به‌ڵام ئه‌گه‌ر په‌یوه‌ندیان خراپ و ناکۆک و ململانێ و ئاژاوه بێت، له گه‌ڵ باوک یا دایک، یا له‌گه‌ڵ هه‌ردووکیاندا .. ئه‌و منداڵانه وێنه‌کانى دایک و باوکیان، له شوێنێکى لاوه‌کى و په‌ناى سه‌ر لاپه‌ڕه‌کاندا دایان ده‌یانکێشن .. له‌وانه‌شه به شێوه‌یه‌کى ناشیرین و ناشایسته‌ش وێنه‌یان بکێشن .. یا له شێوه‌ى ئاژه‌ڵێکى دڕنده‌دا بیانکێشن و گوزارشتیان لێبکه‌ن . له‌وانه‌یه ئه‌م رقه ده‌روونیه‌ش هۆى هه‌بێت .. ده‌شێ لێى بده‌ن و ئازارى پێ بگه‌یه‌نن .. زۆر لێى تووڕه‌بن .. قسه‌ى نه‌شیاوى پێ بڵێن و هه‌ستى بریندار بکه‌ن .. به توند و تیژى مامه‌ڵه‌ى له‌گه‌ڵدا بکه‌ن .. خۆشیان نه‌وێت .. له گه‌ڵ خوشک و براکانیدا به هه‌مان چاو لێى نه‌ڕوانن .. پیداویستییه‌کانى بۆ دابین نه‌که‌ن ... هتد . ئه‌و منداڵانه‌ى که ئه‌م ره‌فتاره نه‌رێنییانه‌یان له گه‌ڵدا ده‌که‌ن .. په‌نا بۆ وێنه‌کێشان ده‌به‌ن بۆ ئه‌وه‌ى تۆڵه‌یان لێ بکه‌نه .. به رووخسارێکى ناشیرینه‌وه وێنه‌کانیان ده‌کێشن .. بۆیه پێویسته دایکان و باوکان و مامۆستاکان، نه‌هێڵن بۆشایى و درز بکه‌وێته نێوان خۆیان و منداڵه‌کانیان و قوتابییه‌کانیان.. له سۆز و خۆشه‌ویستى و میهره‌بانى بێبه‌شیان نه‌که‌ن .. به‌ڵام به پێچه‌وانه‌وه گه‌ر خۆشه‌ویستى و سۆز و رێز و خه‌نده و خۆشى باڵیان به‌سه‌ر خێزان کێشابن .. ئه‌م خۆشه‌ویستى و رێزگرتن و شانازییه .. له تابلۆکانى منداڵان ره‌نگ ده‌ده‌نه‌وه و، هه‌وڵ ده‌ده‌ن به ئه‌په‌ڕى جوانى و قه‌شه‌نگییه‌وه، له ناوه‌ڕاستى لاپه‌ڕه‌کاندا، وێنه‌ى دایک و باوکیان، به رووخسارێکى جوان و شیرینه‌وه و شایسته‌وه بڕازێننه‌وه .
شه‌فافى ( بێ په‌رده‌یى ) له وێنه‌کانى منداڵاندا : ئاره‌زووى منداڵ بۆ گه‌یاندنى ئه‌و مه‌به‌ست و بیرۆکانه‌ى که ده‌یه‌وێت له رێگاى وێنه‌کانییه‌وه بیانگه‌یه‌نێت به که‌سانى تر، تایبه‌تمه‌ندییه‌کى هونه‌رى تریان هه‌یه، ئه‌ویش شه‌فافییه‌ته، واته بێ په‌رده‌پۆشى و نه‌شاردنه‌وه‌یه .. ده‌بینین منداڵێک که وێنه‌ى رووبارێک یا ده‌ریاچه‌یه‌ک ده‌کێشێت .. هه‌موو ماسییه‌کانى ناو ئاوه‌که دیارن .. یان که وێنه‌ى ئۆتۆبیسێک ده‌کێشێت، هه‌ر هه‌موو سه‌رنشینه‌کانى دیارن، هه‌ر وه‌کو ئه‌و ئۆتۆبیسه له شووشه دروست کرابێت .
خۆشى له وێنه‌کانى منداڵاندا : که منداڵێک ده‌یه‌وێت له وێنه‌کانیدا، گوزارشت له خۆشى و شادى بکات .. بۆ نموونه گه‌ر وێنه‌ى خانوویه‌ک بکات به بابه‌تى جوانکارى ده‌یڕازێنێته‌وه، ئه‌و خۆشى و شایى و ئاهه‌نگه‌ى که له ژووره‌وه‌ى خانووه‌که‌شدا هه‌یه ده‌یانکێشێت، هه‌روه‌کو دیواره‌کانى ئه‌و خانووه له شووشه دروست کرابن .. چونکه ئه‌م ده‌یه‌وێت تابلۆکه‌ى گوزارشت له‌و خۆشى و شادى ناو خانووه‌که بکات .
دووباره کێشانه‌وه‌ى وێنه : زۆر جار منداڵ دووباره و سێ باره له قۆناغه‌کانى ژیانیدا وێنه‌کان ده‌کێشێته‌وه .. ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌وه ده‌گه‌ڕێته‌وه، که منداڵ هه‌ست به‌وه ده‌کات، که توانى ئه‌وه‌ى هه‌یه، که به جوانى و جوانتر وێنه‌ى هه‌ندێ شت دووباره بکاته‌وه .. له ئه‌نجامى مه‌شقکردن و دووباره‌کردنه‌وه و بیرۆکه‌ى باشتره‌وه دێت .
که منداڵ وێنه‌ى چه‌ند شێوه‌یه‌کى ئه‌ندازه‌یى ( هه‌نده‌سى ) ده‌کێشت : گه‌لێ لێکدانه‌وه‌یان سایکۆلۆژیاى هه‌یه، دۆخه‌کانى ده‌روونیى منداڵ ده‌رده‌خه‌ن :
١ـ چوار گۆشه : گوزارشت له رووبه‌رێکى هه‌ڵکه‌وتن و تواناى دیارى کراو ده‌کات له، به‌ڵام سنووردار و به‌نده .. واته هه‌ست به نائارامى ده‌کات .. به تایبه‌تیش ئه‌گه‌ر، به پێنووسه‌که‌ى به تۆخى و ده‌ست داگرتن چوارگۆشه‌که‌ى بکێشێت .
٢ـ بازنه : گه‌ر منداڵێک له وێنه‌کانیدا بازنه بکێشێت .. واته ئه‌و منداڵه تا راده‌یه‌کى زۆر هاوکاره و لێبوورده‌یه .. به‌ڵام ئه‌گه‌ر تووڕه‌بێت، تۆڵه‌ى خۆى ده‌کاته‌وه .. ئه‌م منداڵه به زۆرى ئاره‌زووى ره‌نگى شین ده‌کات .
٣ـ سێ گۆشه : گوزارشته له منداڵێکى نموونه‌یى زیره‌ک و رێک .. ئه‌رک و کاره‌کانى به جوانى راده‌په‌ڕێنێت .. به‌رپه‌رسێتى له ئه‌ستۆ ده‌گرێت .. پشت به‌خۆى ده‌به‌ستێت .
٤ـ ئه‌ستێره : گوزارشته له منداڵێکى هه‌ڵه‌شه و په‌له‌که‌ر له بڕیاره‌کانیدا .. زوو تووڕه ده‌بێت و هه‌ڵده‌چێت .. میزاجییه .. له راکانیدا جێگیر نییه .. به زۆرى له تابلۆکانیدا ره‌نگى سوور به‌کارده‌هێنێت .
تاریککردن ( ره‌شکردنى وێنه ) : ئه‌گه‌ر منداڵێک که‌سێکى کێشا و هه‌موو گیانى ره‌ش کرد .. یا به تۆخى وێنه‌که‌ى کێشا، ئه‌مه نیشانه‌ى ئه‌وه‌یه که ئه‌م منداڵه نائارامه و تووشى دڵه‌ڕاوکێ بووه .. به‌ڵام ئه‌گه‌ر به‌شێکى دیاریکراوى له وێنه‌که‌داره‌ش کرد .. واتا دڵه‌ڕاوکێیه‌که‌ى په‌یوه‌ندى به‌م به‌شه‌وه هه‌یه .
ده‌ست داگرتن و ده‌ست دانه‌گرتن له پێنووس ( تۆخ یا کاڵ کێشانى وێنه‌کان ) : ئه‌گه‌ر منداڵێک، زیاتر له پێویست ده‌ست له پێنووس دابگرێت و هێله‌کانى وێنه‌که‌کانى تۆخ بکێشێت .. ئه‌وه گوزارشته له‌وه‌ى که ئه‌م منداڵه .. زیاد له پێویست سکیچ و ماسولکه گرژه و، نا ئارامیى لێ به‌دى ده‌کرێت .. به‌ڵام ده‌ست دانه‌گرتن له پێنووس و کاڵ کێشانى وێنه .. گوزارشته له‌وه‌ی، که ئه‌م منداڵه تواناى له‌شى و هه‌ستى ده‌روونى دابه‌زیوون و، نائارامى پێوه دیاره .. ئه‌م دوو دیارده‌یه‌ش له وێنه‌کانى کوڕاندا زیاتر ره‌نگیان داونه‌ته‌وه .. به‌ڵام له وێنه‌کانى کچاندا که‌متر به‌دى ده‌کرێن .
به‌ڵام گه‌ر هات منداڵ به‌پێى پێویست و، به دڵنیاییه‌وه وێنه‌کانى کاڵ یا توخ بکات .. ئه‌مه گوزارشته له هاوسه گى و نه‌رمى و گونجان .
لابردن و زیاده‌ڕۆیى : له وێنه‌کانى منداڵدا، به تایبه‌تیش منداڵانى ته‌مه‌ن هه‌شت بۆ نۆ ساڵان، دیارده‌ى لابردن و، زیاده‌ڕۆیى به‌دى ده‌کڕێن .. که له منداڵێکى ئه‌م ته‌مه‌نه داوابکه‌یت، که وێنه‌ى وه‌رزشوانانى تیپێکى تۆپى پێ بکێشێت .. له‌وانه‌یه ده‌سته‌کانى یاریزانه‌کان نه‌کێشیت .. به‌ڵام زیاده‌ڕۆیى له وێنه‌کێشانى پێیه‌کانیان ده‌کات، زیاد له پێویست گه‌وره ده‌یانکێشێت .. ئه‌مه‌و له وێنه‌کێشانی، ده‌سته‌کانى گۆڵچییه‌که‌دا، زیاد له پێویست گه‌وه‌ره ده‌یان کێشێت .. ئه‌مه‌ش په‌یوه‌ندى ئه‌م منداڵه ده‌سه‌لمێنێت به زانستى و زانیارییه‌کانى ده‌رباره‌ى یاسا و رێساکانى تۆپى پێ .
گۆشه‌گیرى : چۆن به پێى وێنه‌کان ده‌زانین، که منداڵێک گۆشه‌گیرى بووبێت .. شێوه‌کانى ناو وێنه‌کانى به بچووکى ده‌یانکێشێت .. وێنه‌که‌کان له لایه‌کى لاپه‌ڕه‌کانه‌وه ده‌کێشێت .. زۆر جاریش وێنه‌کانى ته‌واو ناکات .. ناڕێکى و نه‌گونجاوى له وێنه‌کانیدا به‌دى ده‌کرێن .. به زۆریش چوارچێوه بۆ وێنه‌کانى ده‌کێشێت .
شه‌ڕانگێزى : چۆن به پێى وێنه‌کان ده‌زانین که خاوه‌نى ئه‌م وێنانه شه‌ڕانگێزه ..
ده‌سته‌کانى که‌سه‌کان درێژ و گه‌وره ده‌کێشێت .. ده‌میان گه‌وره و ددانه‌کانیان گه‌وره ده‌کێشێت ..هێلى راستى گۆشه‌تیژ ده‌کێشێت .. وێنه‌کانى له‌سه‌ر لاپه‌ڕه‌کاندا رێک نین .. پێنووسه‌که‌ى قایم ده‌جۆڵانى و، قایم و به‌سه‌ر لاپه‌ڕه‌کاندا ده‌یهێنێت و ده‌یبات .. هه‌ر وه‌کو له شه‌ێ و هێڕشدا بێت .
دوودڵى ( دڵه‌ڕاوکێ ) : به شیکردنه‌وه‌ى وێنه‌کان چۆن بۆت ده‌رده‌که‌وێت، ئه‌گه‌ر منداڵیک دوودڵ بێت ..؟ وێنه‌کان چه‌وت ده‌کێشێت و تێکیان ده‌دات .. زیاد له پێویست لێیان لا ده‌بات و، تۆخیان ده‌کات .. وێنه‌کێشراوه‌کانى ره‌ق و بێ جووڵه‌ن .. ده‌سته‌کانى مرۆڤ بو ئاسمان ده‌کێشێت .. یا بۆ خواره‌وه شۆڕیان ده‌کاته‌وه .
(*) چه‌ند رێگایه‌کى نا ئاسایى تر له وێنه‌کانى منداڵاندا :
١ـ شێوه‌ى پێچ پێچ ( مار ئاسایى ) : گوزارشه له دڵنیا نه‌بوون و شاردنه‌وه و ترس .
٢ـ وێنه‌ى لار : نه‌بوونى هاوسه‌نگى و .. نه‌بوونى دڵنیایى ده‌گه‌یه‌نێت .
٣ـ جادووکه‌ر و دڕنده : گاڵته‌جاڕى و ته‌وس و سووکایه‌تى کردنه به که‌سان .
٤ـ لابردن و سڕینه‌وه : گوزارشته له‌وه‌ى ئه‌و که‌سه بوونى نییه له ژیانى ئه‌و منداڵه‌دا .
(*) بیـرکۆڵ ( که‌م هـۆش) : به شیکردنه‌وه‌ى وێنه‌کان منداڵ که‌م بیرکۆڵ ده‌زانرێت .. په‌یوه‌ندییه‌کى گونجاو له نێوان شێوه‌کانى وێنه‌کانیدا نییه.. بۆ نموونه ( ده‌سته‌کانى که‌سه‌کانى واکێشاون که له سه‌ریانه‌وه ده‌رچوون ) .. هاوڕێژه‌یى له وێنه‌کانیدا نین .. دووباره‌کردنه‌وه‌یان زۆر تێدان .. له وێنه‌کانیدا روونکردنه‌وه‌ى زۆریان تێدا نییه .
منداڵ سته‌ملێکراو : گه‌ر منداڵێک دووچارى سته‌م و خراپه بووبێت .. وێنه‌ى که‌سانێکى ئه‌ندام بڕاوه ده‌کات .. گونجان له نێوان ئه‌ندامانى له‌شى که‌سه‌کانى وێنه‌کانى نین .. کێشه‌ى خۆى ده‌رده‌خات، که تواناى خۆپاراستنى له‌و له‌و سته‌مکارییانه که ده‌رهه‌قى ده‌کرێن نییه .. ره‌نگى سوور و ره‌ش له وێنه‌کانیدا دووباره ده‌بنه‌وه .
به شێوه‌یه‌کى گشتى و به پێى خه‌سڵه‌ت و ئه‌و وێنانه‌ى ده‌یان کێشن، منداڵانى وێنه‌کێش: ١ـ منداڵى هاوسه‌نگ : هێلکارییه‌کانى رێک و روونن .. ره‌نگه‌کانى تابلۆکانى گه‌ش و گونجاون له گه‌ڵ وێنه‌کاندا .. له چوار بۆ شه‌ش ره‌نگ به‌کاردێنێت .. له ناوه‌ڕاست لاپه‌ڕه‌کاندا وێنه‌کانى ده‌کێشێت .
٢ـ منداڵى زۆر بزێو : لاپه‌ڕه‌ى زیاترى ده‌وێت .. هه‌موو وێنه‌کانیشى ته‌واو ناکات .. ره‌نگى زۆریش به‌کار ده‌هێنێت .. به تایبه‌تیش سوور و پرته‌قاڵى و زه‌رد و سپى .
٣ـ منداڵى شه‌ڕانى : به زۆرى وێنه‌کانى ده‌دڕێنێت و پارچه پارچه‌یان ده‌کات .. به‌ى زۆریش وێنه‌ى ئه‌و که‌سانه ده‌کێشێت که ( شه‌رانین ، دزن ، چه‌ته‌ن ) ده‌میان گه‌وره ده‌کێشێت و دانه‌کانیان به ده‌ره‌وه‌ن .. ئه‌م منداڵانه به زه‌حمه‌تى ده‌توانن هێله‌کان بکێشن زۆر به توندى و قایمى پێنووسه‌کانیان به‌سه‌ر لاپه‌ڕه‌کاندا ده‌هێنن .. ده‌بێته هۆى ئه‌وه‌ى که لاپه‌ڕه‌کان کون ببن .
٤ـ منداڵى نه‌خۆش یا خاوه‌ن پێداویستییه تایبه‌تییه‌کان : ئه‌م منداڵانه له وێنه‌کانیاندا، ره‌نگى تۆخ و خه‌مناک به‌کارده‌هێنن .. بۆ نموونه گه‌ر منداڵێکى که‌ڕ، له تابلۆکانیدا وێنه‌ى که‌سانێک بکێشێت ، به زۆرى گوێیه‌کانیان بۆ ناکێشێت .. یا گوێیه‌کانیان زۆر گه‌وره ده‌کێشێت .
زمانى شته وێنه‌کێشراوکانى منداڵان : هه‌ر وه‌کو هێله‌کان و ره‌نگه‌کان .. هه‌موو ئه‌و شتانه‌ى که منداڵان وێنه‌یان ده‌کێشن ( ده‌دوێن ) بۆ نموونه :
خانوو له ناوه‌ڕاستى لاپه‌ڕه‌کاندا : گه‌ر ئه‌و خانووه په‌نجه‌ره‌ى هه‌بێت .. نیشانه‌ى هاوسه‌نگى منداڵه وێنه‌کێشه‌که ده‌گه‌یه‌نێت .. به‌ڵام گه‌ر منداڵێک دوو خانوو له هه‌مان لاپه‌ڕه‌دا بکێشێت .. گوزارشته له جیابوونه‌وه‌ى دایک و باوکى .. که هه‌ره‌یه‌که‌یان له خانوویه‌ک یا له ماڵێکدا ده‌ژین .. به‌ڵام منداڵى ( بێ باوک و بێ دایک ) وێنه‌ى خانوویه‌ک ده‌کێشێت به‌بێ ده‌رگا یا به‌بێ په‌نجه‌ره و ده‌لاقه ده‌یکێشێت، که گوزارشت له‌وه ده‌کات، کێشه‌ى ئه‌وه‌ى هه‌یه، په‌یوه‌ندى که له‌گه‌ڵ خه‌ڵکى ده‌ره‌ودا باش نییه .
خـۆر : به زۆرى باوک ده‌گه‌یه‌نێت .. کاتێ که منداڵێک له تابلۆکانیدا وێنه‌ى خۆرێکى گه‌ش و تیشکدار ده‌کێشێت .. ئه‌مه گوزارشته له‌وه‌ی، که په‌یوه‌ندى له‌گه‌ڵ باوکیدا باشه و خۆشیده‌وێت .
ئاو : ئاو له وێنه‌ى ئه‌و منداڵانه‌دا دووباره ده‌بێته‌وه، که میز به خۆیاندا ده‌که‌ن .
ئۆتۆمبیل : گه‌ر منداڵان وێنه‌ى ئۆتۆمبیل و فڕۆکه‌یان کێشا، گوزارشته له‌وه‌ى که حه‌زیان له گه‌شته و گه‌ڕانه .
په‌یـژه : په‌یژه له وێنه‌ى منداڵاندا، گوزارشته له گه‌شبینى و به‌رزڕوانین .
ره‌نگه‌کان و وێنه‌کانى منداڵان : ره‌نگه‌کان بایه‌خێکى گه‌وره‌یان به لاى منداڵانه‌وه هه‌یه .. له‌به‌ر ئه‌وه‌ى که ئێمه له جیهانێکى ره‌نگاوڕه‌نگدا ده‌ژین و، ره‌نگه‌کان تێکه‌ڵى ژیانمان بوونه .. ئه‌وه‌ش ئاساییه که ره‌نگه‌کان کارتێکه‌ربن له وێنه‌کانى منداڵاندا .. ره‌نگه‌کان و فره‌ڕه‌نگی، کاریگه‌رى و ره‌نگدانه‌وه‌یان له ژیانى منداڵان و گه‌وره‌کانیشدا هه‌یه .. گه‌ر ژیان یه‌ک ره‌نگ بوایه .. سارد و سێ ده‌بوو .. چێژێکى ئه‌وتۆى نابوو .
هه‌ر له دایانگه‌وه منداڵان ره‌نگه‌کان ده‌ناسن و تاقییان ده‌که‌نه‌وه، بێ ئه‌وه‌ى ره‌نگێگ له ره‌نگێکى تر به زیاتر بزانن .. له پۆلى دووه‌مى بنه‌ڕه‌تیدا منداڵان ره‌نگى دیارى کراو هه‌ڵده‌بژێرن .. له چوار ره‌نگه‌وه بۆ شه‌ش ره‌نگ هه‌ڵده‌بژێرن .. ڕوانینى منداڵان بۆ ره‌نگه‌کان جیاوازه له‌گه‌ڵ روانینى گه‌وره‌کاندا .. منداڵان به پێى لێکدانه‌وه‌ى خۆیان ره‌نگه‌کان هه‌ڵده‌بژێرن .. منداڵان به پێى خه‌سڵه‌ته‌کانى ره‌نگه‌کان، ره‌نگ هه‌ڵده‌بژێرن .. بۆ نموونه ( ره‌نگى سوور ) به لاى منداڵانه‌وه، گوزارشت له جووڵه و هه‌ڵچوون و خوێن ناکات، به‌ڵکو گوزارشته له گه‌شى و خۆشى و شادى .. زۆربه‌ى منداڵان له بۆیه‌کردنى وێنه‌کانیاندا ره‌نگى سوور له هه‌موو ره‌نگه‌کانى تر زیاتر به کارى ده‌هێنن .
منداڵان ئه‌و که‌سانه‌ى که خۆشیان ده‌وێت، به ره‌نگى گه‌ش و جوان بۆیه‌یان ده‌که‌ن .. به‌ڵام ئه‌و که‌سانه‌ى که خۆشیان ناوێت، به ره‌نگى ناشیرین و تێکه‌ڵ و پێکه‌ڵ ره‌نگیان ده‌که‌ن .. ئه‌مه‌ش له ئه‌نجامى سۆز و خۆشه‌ویستى و شادی، یا رق و بوغزى دایک و باوک و مامۆستاکانیان یا که‌سانى خێزانه‌کانیان یا هاوڕێکانیان به‌رجه‌سته بووه .. به باشى یا خراپى هه‌ستى خۆیان به‌و ره‌نگانه به‌رانبه‌ریان ده‌رده‌بڕن .. واته خۆشه‌ویستى و سۆز یا رق و بوغز .. له ره‌نگه‌کانى وێنه‌کانى منداڵاندا ره‌نگدانه‌وه‌یان هه‌یه .
لایه‌نه ئه‌رێنییه‌کان ( پۆزه‌تیڤه‌کان ) له وێنه‌کانى منداڵاندا : ئێمه له سه‌ره‌وه به زۆرى باسمان له لایه‌نه نه‌رێنییه‌کانى سایکۆلۆژیاى وێنه‌کانى منداڵان کرد .. به‌ڵام به‌رانبه‌ر به‌و لایه‌نه نه‌رێنییانه، منداڵانى هاوسه‌نگ له وێنه‌کانیاندا گوزارشت له گه‌لێ لایه‌نى ئه‌رێنى و پۆزه‌تیڤ و مژده‌به‌خش ده‌که‌ن .. گه‌ڵى راز و هیواى به‌رز و خه‌ونى شیرین و به‌هره و توانا له تابلۆکانیاندا ره‌نگیان داونه‌ته‌وه .. بۆ نموونه : که ده‌بینین منداڵێک که له وێنه‌کانیدا، وێنه‌ى خۆى وه‌کو پزیشکێک یا ئه‌ندازیارێک یا مامۆستایه‌ک یا هونه‌رمه‌ندێک یا ... هتد . ده‌کێشیت .. یا که منداڵێک که ده‌یه‌وێت گوزارشت له سۆز و دڵسۆزى و له خۆشه‌ویستى خۆى بۆ نیشتمانه‌که‌ى و، نیشتمان په‌روه‌رى و خۆى بکات .. بۆ نموونه منداڵێکى کورد : که گوزارشت له کوردستان په‌روه‌رى خۆى بکات، وێنه‌ى ئاڵاى کوردستان و، پێشمه‌رگه‌ى قاره‌مانى کوردستان و سه‌رکه‌وتنه‌کانیان، وێنه‌ى چه‌ند پێشمه‌رگه‌یه‌کى کورد له‌سه‌ر ده‌بابه‌ن یا له‌پشت تۆپه‌وه‌ن، یا لووله‌ى تفه‌نگه‌کان و تۆپه‌کانیان ئاراسته‌ى نه‌یاران کردوون و، دوژمنانى کوردستان به شکستى و تێکشاوى و سه‌رشۆرى و به‌زین وێنه‌ده‌کێشێت .. یا سروشت و دیمه‌نه جوانه‌کانى کوردستان و، ئاهه‌نگێڕانى رۆژى جه‌ژنى نه‌ورۆز و، ... ده‌کێشێت ئه‌مانه ره‌نگدانه‌ویان له وێنه‌کانیاندا هه‌بێت .. ئه‌مه‌شیان ده‌که‌وێته سه‌ر دایکان و باوکان و سه‌ر مامۆستایانى وانه‌ى په‌روه‌رده‌ى هونه‌رى .. که پێویسته به سۆز و خۆشه‌ویستى و هاوبه‌سته‌بوون بۆ کورد و کوردستان کوردیله‌کان گۆش و په‌روه‌رده بکه‌ن .. تا په‌روه‌رده دروستیان له وێنه‌کانیاندا ره‌نگ بده‌نه‌وه و گوزارشت له کوردستان په‌روه‌ریى خۆیان بکه‌ن .
شیکردنه‌وه‌ى ئه‌ندامانى له‌ش له وێنه‌کانى منداڵاندا
منداڵان به پێى بارودۆخى ده‌روونیان، له خۆشى و شادى و له‌خۆشه‌ویستیدابن .. یا له ناخۆشى و خه‌مۆکى و ئازار و گرفتى ده‌روونیدا دابن .. له رێى وێنه‌کێشانى ئه‌ندامانى له‌شى که‌سێتییه‌کانى وێنه‌کانیانه‌وه، گوزارشت له ناخى ده‌روون و له هۆشیان و له بیر و باوه‌ێ و بیرۆکه‌کانیان ده‌که‌ن و .. مه‌به‌ست و په‌یامه‌کانیان به ئێمه ده‌گه‌یه‌نن .. به کورتى دێینه سه‌ر شیکردنه‌وه‌ى وێنه‌کانى ئه‌ندامانى له‌شى که‌سانى وێنه‌کانى منداڵان :
1- سه‌ر : وێنه‌کیشانى سه‌رى گه‌وره، گوزارشته له خۆپه‌رستى و له خۆ به زلزانین .. گوزارشته له هه‌ستکردن به خۆکه‌مزانین و، به بێتوانایى جه‌سته‌یى .. به‌ڵام له وێنه‌کانى منداڵانى زیره‌کدا، وێنه‌یکێشانى سه‌رى گه‌وه‌ره، گوزارشته له بیرۆکه‌ى گه‌وره .. وێنه‌ى سه‌رى بچووکێش، گوزارشته له شه‌رم کردن، له نکووڵى کردن، له بیرۆکه‌ى به ئازار . له وێنه‌کانى منداڵانى هاوسه‌نگدا، وێنه‌ى سه‌ر له گه‌ڵ ئه‌ندامه‌کانى له‌شدا گونجاوه .
2- چاوه‌کان : ئه‌و منداڵانه‌ى که وێنه‌ى چاوه‌کانى که‌سێتییه‌کان به گه‌وره‌یى و، به گوماناوییه‌و ده‌یانکێشن .. گوزارشته له نا ئارامییان و، وا هه‌ست ده‌که‌ن که هه‌میشه له‌ژێر چاودێرێدان .. به‌ڵام ئه‌گه‌ر چاوه‌کانیان به نووقاوى بیانکێشن، یا چاوێله‌که‌ى ره‌شیان له چاوه بکه‌ن، ئه‌مه گوزارشته له حه‌زکردن به گۆشه‌گیرى و دوورکه‌وتنه‌وه له دیمه‌نه‌کان یا نیشاندانى ئازار و بێزارى .. به‌ڵام ئه‌گه‌ر چاو بۆ که‌سه‌کانى وێنه‌کانیان نه‌کێشن، نیشانه‌ى ئه‌وه‌یه که حه‌ز به تێکه‌ڵبوونى خه‌ڵکى ناکه‌ن .. ئه‌و منداڵانه‌ش که له شێوه‌ى بازنه‌ى بچووکدا چاوه‌کان ده‌کێشن، گوزارشته له هه‌ڵچوون و پشت به‌ست به که‌سانى تر و بێ بڕوابه‌خۆبوونیان .
3- لـووت : منداڵانى هاوسه‌نگ، لووت وکونه‌لووته‌کانى که‌سێتییه‌کانى وێنه‌کانیان به ئاسایى ده‌کێش .. به‌ڵام وێنه‌کێشانى لووتى گه‌وره، گوزارشته له دوژمنایه‌تى .
4- ده‌م و ددان : ده‌مى زل و کراوه، گوزارشته له زۆر بڵێى و چه‌نه‌بازى .. یا کێشه‌ى زمان و قسه‌کردنى هه‌یه .. یا پشت به‌ستن به که‌سانى تر .. به‌ڵام ده‌مى گه‌وره و ددانى گه‌وره، گوزارشته له شه‌ڕانگیزى و گێچه‌ڵ .. هه‌ر وه‌کو وا خۆى ده‌ربخات که ئاماده‌ى په‌لاماردان و گازکردن و بچڕینه .
5- مــل : ئه‌و منداڵانه‌ى ملى که‌سێتییه‌کانى وێنه‌کانیان زیاد له پێویست درێژیان ده‌کێشن .. گوزارشته له‌وه‌ى ته‌گه‌ره له رێیاندایه، بۆ گه‌یشتن و مه‌ستبوونیان له ئاره‌زووه‌کانیان .. ئه‌و منداڵانه‌ى که ئازارى ده‌روونى ده‌چێژن .. له وێنه‌کانیاندا مل بۆ که‌سه‌کان ناکه‌ن و سه‌ریان ده‌نووسێنن به سنگیانه‌وه .
6- ده‌سته‌کان : ده‌سته‌کان له وێنه‌کانى منداڵاندا، به‌پێى کێشانیان گوزارشت له زۆر شت ده‌که‌ن .. ( ده‌ستى گه‌وره ) گوزارشته له دزیکردنى ئه‌و منداڵانه‌ى که ده‌یانکێشن .. (ده‌ستى درێژ بۆ ده‌ره‌وه )، ئاره‌زووى منداڵان ده‌گه‌یه‌نێت بۆ په‌یوه‌ندى کردن به که‌سانى تره‌وه، یا ئاره‌زووى یارمه‌تیدانى و تێکه‌ڵ بوونیان هه‌یه .. ( ده‌ستى گه‌وره و به‌هێز) گوزارشته له ته‌ماح و ئاره‌زووى زاڵبوون و ده‌سه‌ڵات .. هه‌ندێ جاریش شه‌ڕانگێزى ده‌نوێنێت .. ( ده‌ستى کورت ) گوزارشته له دڵه‌ڕاوکێ و نائارامى .. ئه‌گه‌ر ده‌سته‌کان (درێژ و لاوازبن ) گوزارشته له‌وه‌ى که پێویستییان به لایه‌نگرتن و پاڵپشتى و، به یارمه‌تیدانى ده‌وروبه‌ره‌که‌یان هه‌یه .. ئه‌گه‌ر ده‌سته‌کانیان کورت وێنه‌کێشابن، واته هه‌وڵناده‌ن و، هه‌ست به که‌م توانایى ده‌که‌ن .. ئه‌گه‌ر بێتو ( ده‌سته‌کان بۆ سه‌ره‌وه ) یا ( بۆ ناوه‌وه ) کێشرابن .. گوزاشتن له دڵه‌ڕاوکێ .. به‌ڵام گه‌ر منداڵێک به به‌رده‌وامى له وێنه‌کانیدا ( ده‌سته‌کان و قاچه‌کانى که‌سانى وێنه‌کانى له بیربکات و نه‌یانکێشێت ) ئه‌مه گۆزارشته له گۆشه‌گیرى و بێزارى ئه‌و منداڵه، نازانێت چۆن له ژیانیدا ره‌فتار بکات .
7- ده‌موچاو : ئه‌گه‌ر منداڵێک له وێنه‌کانیدا ( ده‌موچاوه‌کانى که‌سه‌کانێ وێنه‌کانى ناشیرین بکێشێت ) گوزارشته له رق و ناکۆکییه‌کانى ناو ئه‌وخێزانه‌ى له‌گه‌ڵیاندا ده‌ژیت .. ( ده‌موچاوى ترش و خه‌مگین ) یش، گوزارشته له هه‌ستى ئه‌و منداڵه له‌و کاته‌دا .
وانه‌ى ( په‌روه‌رده‌ى هونه‌رى ) له قوتابخانه‌کاندا
وانه‌ى ( په‌روه‌رده‌ى هونه‌رى ) که یه‌کێکه له وانه‌کانى پرۆگرامى خوێندن، له قوتابخانه‌کانى قۆناغى بنه‌ڕه‌تى و ئاماده‌یى .. به‌ڵام به‌داخه‌وه، تا ئه‌مڕۆش له زۆربه‌ى قوتابخانه‌کانى کوردستاندا، وه‌کو پێویست گرنگى و بایه‌خ به‌م وانه‌یه نه‌دراوه .. تا راده‌یه‌ک پشتگوێ خراوه و، وه‌کو وانه‌یه‌کى سه‌رکى لێى ناڕوانن، به‌ڵکو به وانه‌یه‌کى لاوه‌کى داده‌نێن . یا هه‌ندێ له‌و مامۆستایانه‌ى که وتنه‌وه‌ى ئه‌م وانه‌یه‌یان پێ سپاردوون زۆر نابه‌ڵه‌دن له ئاستى ( ئامانجه‌کانى په‌روه‌رده‌ى هونه‌رى ) و له هونه‌رى وێه‌کێشان و له هه‌ڵسه‌نگاندن و شیکردنه‌وه‌ى سایکۆلۆژیاى وێنه‌کانى قوتابییه‌کانیان .. ته‌نانه‌ت ئه‌و مامۆستایانه‌ى که پسپۆر و شێوه‌کارن، له ( ده‌رچووانى په‌یمانگا یا کولێژى هونه‌ره‌جوانه‌کانن ـ به‌شى شێوه‌کاری) ، ته‌نها بایه‌خ به قوتابیانى به‌هره‌مه‌ند ده‌ده‌ن و، ئه‌ودواى قوتابییه‌کانیان پشتگوێ ده‌خه‌ن .. یا به نابه‌ڵه‌دى و تێنه‌گه‌یشتن له مه‌به‌ستى وێنه‌کانیان ( نمره‌یه‌کى نزم ) بۆ قوتابییه‌کان داده‌نین، که کارتێکردنێکى خراپى ده‌بێت له له‌سه‌ر ده‌روونى ئه‌و منداڵانه .. ئه‌مه‌ش هۆیه‌که له هۆیه‌کانى دواکه‌وتنى په‌روه‌رده‌ى هونه‌رى و، تۆرانى به‌شێک له منداڵان له‌م وانه‌ى په‌روه‌رده‌ى هونه‌رى .. بۆیه پێویسته جه‌خت له‌سه‌ر گرنگى و بایه‌خ پێدان به وانه‌ى په‌روه‌رده‌ى هونه‌رى بکرێت .. ئه‌مه‌و به سه‌رپه‌رشى که‌سانى پسپۆر و شاره‌زا له ( سایکۆلۆژیاى وێنه‌کانى منداڵان ) ساڵانه له لایه‌ن ( به‌ڕێوه‌به‌رێتى چالاکییه‌کانى قوتابخانه‌کان ) ه‌وه که سه‌ر به به‌ڕیوه‌به‌رێتى شاره‌کانن بۆ مامۆستایانى وانه‌ى په‌روه‌رده‌ى هونه‌رى ( کۆرسى راهێنانى په‌روه‌رده‌ى هونه‌ری) بکرێته‌وه .. به تازه‌ترین زانیارى و شاره‌زایى و داهێنان و تاقیکردنه‌وه‌کان له بوارى په‌روه‌رده‌ى هونه‌رى منداڵاندا رایان بهێنن .. ئه‌و مامۆستایه‌نه‌ش که ئه‌م وانه‌یه ده‌ڵێنه‌وه پێویسته ئامانجه‌کانى په‌روه‌رده‌ى هونه‌رى له‌به‌رچاوبگرن، پێویستیشه به‌گراوندێکى رۆشنبیرى هونه‌رییان هه‌بێت ، بۆ ئه‌م مه‌به‌سته‌ش سه‌رچاوه‌ى پێویست بخوێننه‌وه که په‌یوه‌ندییان به‌م بواره‌وه هه‌یه .. تا نابه‌ڵه‌د نه‌بن له باره‌ى قۆناغه‌کانى گه‌شه‌کردنى منداڵان و، له باره‌ى شیکرددنه‌وه‌ى سایکۆلۆژیاى وێنه‌کانى منداڵان .
ئه‌م بابه‌ته باس و لێکۆڵینه‌وه‌ى زیاتر هه‌ڵده‌گرێت .. چونکه منداڵان هیواى داهاتوون.
ره‌زا شوان - نووسه‌رى بوارى ئه‌ده‌بى منداڵان
نه‌رویـج / ٢٥- ٦- ٢٠١٥
وتار
-
ڕه‌وشى ڕۆژنامه‌نوسى کوردى یان جیهانی
07.02.2024 -
ره‌گه‌ز گۆڕین کارێکى قێزه‌وه‌ن و شووره‌ییه
29.01.2024 -
سوکایه‌تى و بێڕێزى له‌پاى چی؟
10.01.2024
زۆرترین خوێندراو
- ڕۆژ
- هەفتە
- مانگ
-
پارتی و یه‌كێتی له سه‌ر دوو وه‌زاره‌ت ڕێكنه‌كه‌وتوون
27.10.2022
-
دوورخستنەوەی سەرۆککۆماری پێشووی چین ئاشكرا ده‌كرێت
23.10.2022
-
له كفری پارتی سۆسیال دیموكرات خولێكی تۆپی پێ ده‌كاته‌وه
22.10.2022
-
پارتی سۆسیال دیموكرات گۆڕانكاری ئه‌نجامده‌دات
23.02.2023