جەماوەر نیوز
ئەمڕۆ یادی دامەزراندنی حزبی سۆسیالیست دیموكراتی كوردستانە، خەندان لەم یادەدا، گفتوگۆیەكی رۆژنامەوانی لەگەڵ محەمەدی حاجی مەحمود سكرتێری حزبی سۆسیالیست دیموكراتی كوردستان ئەنجامداوە، تیایدا باس لە خەباتی حزبەكەی و هەمو ئەو قوربانیانە دەكات كە لەماوەی 44 ساڵی تەمەنیدا داویانە، لەبارەی مەدالیاكەی مامجەلالەوە زانیاری دەخاتەرو، رێككەوتنێكی نهێنی بەرپرسی دەزگای هەواڵگری توركیا و مستەفا كازمیش بۆ هێرشكردنە سەر هەرێمی كوردستان ئاشكرادەكات و دەشڵێت، من لە گوندێكم ئاگادارم ئەی بەرپرسەكانی هەرێم چۆن ئاگادارنین، لەبارەی پرۆژە یاسای چاكسازیشەوە رایدەگەیەنێت، چاكسازی ناكرێت و هۆكارەكەی دەخاتەرو، هەروەها باس لە هەوڵی تاكە كەسی دەكات بۆ خەرجكردنی پارەی كارمەندانی بەنداوەكان و دەڵێت دەبێت رێككەوتنی ستراتیژی بكرێت كە "كۆنفیدڕاڵییە". داواش دەكات رێگەیان پێبدرێت بچن دانیشتوانی كوردی ناوچە دابڕێنراوەكان ڕزگاربكەن و دەڵێت،"باوه‌ڕبكه‌ن وا ته‌مێی ئه‌وانه‌ ده‌كه‌ین كە جارێكی تر نه‌چنه‌ سه‌ر جوتیاره‌كان و زه‌ویه‌كانیان داگیرنه‌كه‌ن و خه‌ڵكی وڵاته‌كه‌مان ده‌رنه‌كه‌ن و ئیهانه‌یان پێ نه‌كه‌ن، ئێمه‌ به‌راستی ده‌چین به‌هاواری ئه‌و خه‌ڵكه‌وه‌ له‌هه‌مو شوێنه‌كان و له‌هیچ شتێك ناسڵه‌مینه‌وه‌، مافی خه‌ڵكه‌كه‌ش ده‌پارێزین. ئاشكراشیدەكات كە تا ئێستا 9 جار برینداربوە.

ئەمڕۆ یادی دامەزراندنی حزبی سۆسیالیست دیموكراتی كوردستانە، لەو یادەدا پەیامت چییە؟
محەمەدی حاجی مەحمود: ئەمڕۆ 8/8/2020، 44 ساڵ تێپەڕدەبێت بەسەر خەبات و تێكۆشان و دامەزراندنی حزبی سۆسیالیست دیموكراتی كوردستان، ئەو حزبەی كە بەخوێن دروستبوە، وە بەرگرییەكانی ئەو حزبە لە پێناوی گەل و نیشتیمان و رێككەوتنی شومی جەزائیر و هەرەسی شۆڕش و دوای ئەو روداوە گەورانە، حزبی سۆسیالیست توانی شان بداتە بەر باری كەوتوی میلەتەكەمان، توانی بە چەند چەكێكی ژەنگاوی لە ژێر زەوی دەرهێنراوی پاشماوەی شۆڕش، بە دژی رژێمێكدا بچێتەوە كە ئەو رژێمە زیاتر لە یەك ملیۆن سەرباز و هێزی چەكداری هەبو، توانی بە سەركردایەتی 33 دەوڵەت و بە هاوكاری ئەمریكا هەشت ساڵ شەڕ لەگەڵ ئێران بكات، بۆیە كورد بە دەستێكی بەتاڵ و بە ئیرادەیەكی بەهێزەوە، وە حزبی سۆسیالیست بە دژی ئەو رژێمەدا چونەوە.
وەك دەوترێت حزبی سۆسیالیست یەكێكە لەو حزبانەی قوربانی زۆری داوە، ئەو قوربانیانە چیە و سەروەرییەكانی حزبی سۆسیالیست چین؟
محەمەدی حاجی مەحمود: دەمەوێت لێرەوە سڵاو بۆ گیانی پاكی شەهیدان و كەسوكاری سەربەرزی شەهیدانی حزبی سۆسیالیست و سەرجەم شەهیدانی بزوتنەوەی رزگاریخوازی گەلەكەمان بنێرم، لەراستیدا ئەو خەبات و تێكۆشان و فیداكارییە دورودرێژە، كە ئەمە رەنگە یەكەمین شۆڕش بێت ئەم جارە لەدوای 23 شۆڕش و راپەڕینی میلەتەكەمان، بتوانێت وەرچەرخانێكی گەورە و ئازاری 1991 بەدەستبهێنێت و دواتر روخانی رژێمی سەدامی بەدوای خۆیدا هێنا، حزبی سۆسیالیست تا پێش شەڕی داعش نزیكەی پێنج هەزار شەهیدی شاخی هەبوە، زیاتر لە 16 كەس لەو شەهیدانە، لە ئەندامانی مەكتەبی سیاسی و سەیدا ساڵح یوسفی، سكرتێری حزبی سۆسیالیست و هەزاران پێشمەرگە و سەدان كادری حزب لە پێناو نیشتیمانەكەیاندا شەهید بون، هەر ئەوەش وایكرد، لەماوەیەكی كەمدا حزبی سۆسیالیست بتوانێت بیسەلمێنێت كە میلەتێك لەناو ناچێت و ئەوەی كە رژێمی بەعس و دوژمنەكانمان هەمیشە دەیانوت، نەك شۆڕش تەنانەت چەكدارێك لە كوردستان دروست نابێتەوە، بەڵام لەماوەیەكی كەمدا هێزی پێشمەرگە توانی بەرگری لە خاك و میلەتەكەمان بكات، ئەمانە سەروەری گەورەن، حزبی سۆسیالیست دیموكراتی كوردستان بەدەستیهێناوە، دوای 44 ساڵ لەو خەباتە گەورەیە، 
له‌و رۆژه‌ی ده‌ستت كردوه‌ به‌خه‌بات چه‌ندجار برینداركراویت؟
محەمەدی حاجی مەحمود: له‌شه‌ڕه‌كانی روبه‌ڕوبونه‌وه‌ی به‌عس و به‌درێژایی شه‌ڕه‌كان هه‌شت جار برینداربوم، له‌ رۆژی 20ی مانگی ئاداری 1991 شانم برینداربو له‌ئازادكردنی كه‌ركوك، له‌پشتی پێنجوێن، ته‌به‌گوڵای سیروان و برینه‌كانیش له‌جه‌سته‌مه‌وه‌ ماون، له‌شه‌ڕی داعشیش برینداربوم، تا ئێستا نۆ جار برینداربوم.
لە شەڕی داعش جگە لە شەهید عەتای كوڕت، چەند پێشمەرگەی دیكەتان شەهید بو؟
محەمەدی حاجی مەحمود: له‌شه‌ڕی جه‌له‌ولا حه‌وت قوربانی، له‌ كوباشی له‌نێوان خانه‌قین و نزیك جه‌له‌ولا، دو شه‌هید، له‌دوزخورماتو شه‌هیدێكمان هه‌بو، به‌گشتی نزیكه‌ی 11 شه‌هیدمان هه‌بو.
 مام جه‌لال كاتی خۆی مه‌دالیایه‌كی به‌یه‌خه‌ی به‌ڕێزتانه‌وه‌ كرد، ئەو مەدالیایە چی بو؟
محەمەدی حاجی مەحمود: له‌سه‌ر پێشمه‌رگه‌ی 1976 بو كە بەشداری هەڵگیرسانەوەی شۆڕشی نوێیان كردبو، داوایكرد ئه‌و پێشمه‌رگانه‌ی 76 مه‌دالیایان پێ بدات، هه‌رچه‌ندە كۆبونه‌وه‌كه‌ كرا زۆربه‌ی پێشمه‌رگه‌كان 76 نه‌بون و نزیكه‌ی 50 پێشمه‌رگه‌ كۆبونه‌وه، هەندێكیان لە 1978 و 1979 ببونە پێشمەرگە‌، مامجه‌لال ئه‌و مه‌دالیایه‌ی پێبه‌خشین، مام جه‌لال پیاوێكی تێكۆشه‌ر و به‌وه‌فا بو، هه‌مو شته‌كانی ده‌خوێنده‌وه‌.
ئێستا لەم كابینەیەدا وەزارەتی شەهیدان و ئەنفالكراوان لای وەزیرەكەی سۆسیالیستە، پێتانوایە كارەكانی ئەم كابینەیە و ئەو وەزارەتە لە ئاست ئەو هەمو قوربانییەدا بێت بەڕێزت باستكرد؟
محەمەدی حاجی مەحمود: دەمەوێت بڵێم كە ئێمە هەوڵمانداوە دەستكەوت بۆ میلەتەكەمان بەدەستبهێنین، سەیری ئەوە ناكەین كە ئەمڕۆ كێ هاتوەتە سەر حازری و كێ بەروبومەكەی دەبات، گرنگ ئەوەیە شتێك بۆ میلەتەكەمان كراوە، بەشێكی گەورەی كوردستان ئازادكراوە و بە خوێنی شەهیدەكان هاتوەتەدی، كابینەی نۆیەم كە دەستبەكاربوە، كە ئێمەش وەزیرێكمان تێیدا هەیە، ئەم كابینەیە نەهاتوەتە سەر خەزێنەیەكی گەورە، هێشتا دەستی بەكارەكانی نەكردوە وتیان 27 ملیار دینار قەرزدارین، ئەمە جگە لەوەی روبەروی پاشماوەكانی شەڕی داعش بوەتەوە، لەگەڵ بڕینی موچەی خەڵكی كوردستان لەلایەن بەغداوە، ئەمە جگە لە نەخۆشی كۆرۆنا، كەواتە حكومەت نەیتوانیوە ئەوەی كە مەبەستە و پێویستە بەتایبەت وەزارەتی شەهیدان جێبەجێی بكات و لەئاست خواستی كەسوكاری شەهیدان و ئەنفالكراوان بێت، بەبڕوای من هەمو دونیاش بدەیت خێزانێك، قەترەیەك لە خوێنی كوڕەكەی یان هاوسەر و براكەی قەرەبو ناكاتەوە، تەنها ئەوەیە كە ئارامییەك بە كەسوكاری شەهیدەكان دەدرێـت، وەزارەتی شەهیدان رەنگە هەندێك كاریان كردبێت، بەڵام هەمو كارەكان بە سەردەمیانە نەكراون، هەمویان تێكەڵكراون، رەنگە شەهید و غەیرە شەهید پێكەوە تێكەڵكراون، كە ئێستا رەنگە بە ئاسانی سەری لێدەرنەكرێت، چونكە ئەوە 29 ساڵە كەڵەكەبوەتە سەر یەك، باوەڕ ناكەم لەماوەی ساڵێكدا و لەم هەمو قەیرانەدا وەزیرەكەی ئێمە بتوانێت گۆڕانكاری گەورەی تێدا بكات.
دەوترێت ئێستاش لەكاتی دابەشكردنی موچەدا بە فەردە هەندێك حزب پارەی شەهیدەكانیان دەبەن و دابەشی دەكەن، ئەوە تاچەند راستە، ئێوە هەوڵتانداوە ئەو كارە رابگرن؟
محەمەدی حاجی مەحمود: تا ئێستاش پارەی شەهیدەكان، دەخەنە فەردەوە و دەیكەنە سەیارەوە و دەیبەنە مەڵبەند و لقەكان ئەیدەن بە كەسوكاری شەهیدەكان، بەڵام پێموایە لەم ماوەیەدا وەزارەتی شەهیدان هەندێك لەوانەی راگرتوە، پێویستە پارەكە بخرێتە بانك و كەسوكاری شەهیدان خۆیان بچن لەوێ وەریبگرن، بەراستی ئەوە دیاردەیەكی دواكەوتوانە و ناشرینە، بچیت كەسوكاری شەهید لەبەردەم بارەگاكەی خۆت ریز بكەیت و بڵێیت موچەی شەهید دەدەم، با كارت بكرێت و بچن لە بانكی موچەكانیان وەربگرن، ئەو منەتە چیە دەكرێت بەسەر كەسوكاری ئەو شەهیدانەدا، پێموایە ئێستا بەشێك لەو كێشانەی چارەسەركراون تا ئەم ماوەی رەبردوش ئەو هەنگاوە بەردەوام بوە.
زانیاری هەیە كە هەوڵدەدرێت مۆنۆمێنتێكی گەورە لە هەولێر دروستبكرێت بۆ ئەوەی وەك رەمزی هەمو شەهیدەكانی كورد وەفدەكان سەردانی بكەن، ئایا هیچ هەوڵێكی لەو شێوەیە هەیە؟
محەمەدی حاجی مەحمود: خۆی مۆنۆمێنتێك لە هەولێر كە نزیكەی 10 ساڵ دەبێت دروستكراوە، بەڵام من ئەوەی ئاگام لەوە نییە كە هەوڵێكی وا بدرێت، من خۆم لەگەڵ ئەوەدابوم مۆنۆمێنتی هەمو شەهیدەكانی كوردستان لەناو كەركوكدا بێت، هیچ نەبێت لێرەوە كە دەچینە ناو كەركوك لە چیمەن بێت، بەڵام بەهۆی بەش بەش بون و دابەشبونی شەهیدەكان ئەوە كارێكی ئاسان نییە، ناتوانرێت شەهیدەكانی بازران و هەڵەبجە تێكەڵی یەكتر بكرێن، شەهیدانی گەرمیان و ناوچەی زەنگ ئاباد و كەلار تێكەڵی شەهیدانی چەمچەماڵ بكرێت، بەڵام پێویستە رەمزێك بۆ هەمو شەهیدەكان هەبێت، بۆ ئەوەی كە وەفدێك هات بچێتە ئەو شوێنە، من كاتی خۆی وامپێباش بو لای چیمەن بكرێـت، ئێستا مۆنۆمێنت لە كۆمەڵێك شوێن هەیە، رەنگە لە بارزان و بادینانیش بكرێت.
باسی ئەو قوربانیانەت كرد، ئایا بەڕای ئێوە كارێكی هەڵە نییە كە لە گفتوگۆكانی هەرێم لەگەڵ بەغدا تەنها باسی موچە بكرێت، ئایا بچوككردنەوەی بابەتەكان تەنها لە موچەدا نابێتە هۆی زیاتر بچوككردنەوەی قەوارەی هەرێم؟
محەمەدی حاجی مەحمود: من زۆر نیگەرانم لەو هەڵوێستانەی كە ئێستا لە كوردستان هەیە، چی حزبەكان، چی خەڵكەكە، بەتایبەتی لە ئەندام پەرلەمان و وەزیرەكان، ئێستا وای لێهاتوە، چون بۆ بەغدا بوەتە مژدە، وەزیرێك لە بەغداوە بێت بوەتە مژدە، ئێستا كە موچە بدرێت ئەندام پەرلەمانێك دەیڵێت، ئێستا كەس ئیشی خۆی نازانێت، ئەوەی ئیشی حكومەتە كەسێكی دیكە دەیكات، شتەكان هەموی تێكەڵ و پێكەڵ بون، چونكە رەنگە دەستورێكمان نەبێت كە پێوەر بۆ ئەمانە دابنێت و دەسەڵاتەكان دیاریی بكات، ئێمە تاكو ئێستا نەمانتوانیوە دەسەڵاتی تەشریعی و تەنفیزی و قەزائی لەیەكتر جیابكەینەوە، هەر كەسێك بۆخۆی چۆنی بوێت و بەو شێوەیە دەیپێوێت، ئەمانە رەنگە هەمو پەیوەندی بەوەوە هەبێت كە كوردستان تا ئێستا دەستوری نییە، حزبێك بۆخۆی بەرنامە و دەستوری هەیە، ئێستا سێ كەس بڕۆن پێكەوە داوای دروستكردنی رێكخراوێكی ئێن جی ئۆ بكات، حكومەت پێی دەڵێت بچۆ بەرنامەكەتم بۆ بهێنە، بەڵام حكومەت خۆی بەرنامەی نییە كە دەستوری هەرێمی كوردستانە، من لەم رۆژانەدا گوێم لێبو دەڵێت دەگەڕێینەوە بۆ یاسای عێراقی ساڵی 1969، ئێ باشە ئەمە چی پەیوەندی بە ئێمەوە هەیە، بۆیە ئێمە پێویستمان بە دەستورێك هەیە كە تیایدا دەسەڵاتەكان جیابكاتەوە و یاساكان رێكبخات، پێوەر بۆ هەمو شتەكان دابنێت، ئەوەی دەبێتە رێبەری ئەم وڵاتە بە چی شێوەیەك دەبێت، ئەوەی خەباتی بۆ كردوە ئەم میلەتە، لە ئەنفال و شەهید و خەباتی زیاتر لە نیو سەدەی كوردستان ئێستا كۆبوەتەوە لەوەدا كە وەفدەكە دەچێتە بەغدا، یان دەڵێن خەبەرە خۆشەكە هات، ئەمە چیە پارە دێت، بەراستی ئەمە شەرمەزارییە بۆ وڵاتەكەمان و خەڵكەكەمان كە بەو شێوەیە بیردەكرێتەوە، ئەی خەبات و شۆڕش و فیداكارییەكان، لە سەردەمێك بە كوردیان دەوت جنێو بدە بە شۆڕش ئەگەر جنێوی نەدایە ئیعدام دەكرا.
كێ بەرپرسیارە لەم دۆخەی كە باسی دەكەیت؟
محەمەدی حاجی مەحمود: حزبە سیاسییەكان، بەڵام هەر یەكەیان بەپێی حەجمی خۆی، میلەتیش بەشدارە، چونكە 29 ساڵە هۆشی نەهاتوەتەوە بەر خۆی، 29 ساڵە هەمان قسە و درۆی بۆ دەكرێت، كاتێك دەچێتە سەر سندوقەكان هەمان قسە و بۆچون دەڵێن، بۆیە هەموی بەشدارە تێیدا بەپێی ئاستی خۆی، عێراقێك نەتوانێت بەیانێك دەربكات بڵێت توركیا بۆ هاتوە 50 كیلۆمەتر بۆ ناو خاكی كوردستان، عێراق خۆی بچێت رێكبكەوێت لەگەڵ توركیا كە هێرش بكات بۆ سەر كوردستان، باشە ئەمە وڵاتە كە خاوەنی قەرار دەبێت، ئینجا بۆچی كورد دەچێت پشتیوانی سەرۆكوەزیرانێك دەكات كە هێشتا لەگەڵی رێكنەكەوتوە، ئەو سەرۆكوەزیرانە هات هەمو شتەكانی راگرت، داوای پارەی ئاو و كارەبای كوردستانیش دەكات، بۆیە دەبێت ئەوانە چاوی پێدا بخشێنرێتەوە.
باسی رێككەوتنی عێراق و توركیات كرد تا توركیا هێرش بكاتە سەر خاكی كوردستان، ئەمە زانیارییە یان بۆچونە؟
محەمەدی حاجی مەحمود: زانیارییە، رۆژی 12 و 13ی حوزەیرانی ئەمساڵ، هاكان فیدان، سەرۆكی دەزگای هەواڵگری توركیا لە بەغدا بوە، میوانی مستەفا كازمی بوە، لە میوانخانەكەی ئەو بوە، تەنانەت نانی نیوەڕۆی لە باڵیۆزخانەی توركیاوە بۆ هاتوە و نانی ئەوانی نەخواردوە، دو رۆژ لەوێ بوە و كۆبونەوەی لەگەڵ بەشێك لە بەرپرسانی عێراق كردوە، گەڕایەوە و رۆژی 14ی مانگ فرۆكەكان لە مەخموریان دا، رۆژی 15ی مانگ هێرشە گەورەكەی توركیا بۆ ناو خاكی هەرێم دەستیپێكرد، ئەمە بابەتێكی شاراوە نییە، بەرپرسانی بەغدا هەمویان دەزانن.
ئەی دەزگا هەواڵگرییەكانی كوردستان و بەرپرسانی هەرێم لەم بابەتەدا راوێژیان پێنەكراوە، ئایا ئەوان ئاگادارنەبون؟
محەمەدی حاجی مەحمود: من لە گوندێك دانیشتوم ئەزانم، ئەوان چۆن نازانن، بەڵام نازانم كە راوێژیان پێكراوە یان نا، گومان هەیە كە راوێژ بەوانیش كرابێت، بەڵام من ئەوە دەزانم كە بەراوێژی حكومەتی عێراقی ئەو هێرشەی توركیا كراوە، جا ئایا هەرێمی كوردستان ئاگاداری ئەو بابەتە بێت یان نا، ئەوە خۆیان بەرپرسیارن لێی، بەڵام ئەوەی گرنگە ئەو سوپایەی توركیا بە بەرنامە هاتوە و ئەمریكاش رازی بوە لەسەری. بۆیە ئەمە حكومەت نییە، بیرێك نەوت لە عەمارەوە تا بەسرە هەزار كونی تێكراوە، عەشایەر بۆخۆی، حكومەت بۆخۆی، كوێخای گوند بۆخۆی، كوا وڵات بەو شێوەیە دەڕوات بەڕێوە، ئێستا ئەم سەرۆكوەزیرانەی كە هاتوە هیچی پێناكرێت، نە بۆ كورد و نە بۆ عێراق، یەك پەرلەمانتاری نییە تاكو پشتیوانی لێ بكەن، بەیانی دەتوانن هاوشێوەی عادل عەبدولمەهدی بەیەك بڕیاری پەرلەمان دەریبكەن.
دەچمەوە سەر پرسیارەكەی پێشوم، كەواتە تۆ پێتوایە كە هەرێم كوردستان نابێت مامەڵە لەگەڵ ئەم حكومەتەی عێراق بكات؟
محەمەدی حاجی مەحمود: نا با حكومەتی هەرێم وەفد بنێرێت و گفتوگۆ لەگەڵ بەغدا بكات، بەڵام با چاوەڕێی هیچی لێ نەكات، باوەڕ بكە، هەمو كوردستان لە تەوێڵەوە تا بامەڕنێ و سیدەكان و هەمو سنورەكانی كوردستانیش رادەستی عێراق بكە، عێراق هەر پێی رازی نییە، چونكە تۆ بە شەریك نازانێت لەم وڵاتە، دوەمین شت ئەوەیە كە عێراق دۆخی خۆی خراپە، كارمەندەكانی بەنداوەكانی دوكان و دەربەندیخان چوار مانگە موچەیان وەرنەگرتوە، واتە عێراقیش دۆخی ئابوری خراپە.
بەڵام بە هەوڵی تاكە كەسی سەرۆك كۆمار، كازمی بڕیاریدا كە موچەی سێ مانگی بەنداوەكان خەرجبكات، بەڵام ئایا دەكرێت هەمو كات هەوڵی كەسی بدرێت، پێتوانیە دەبێت رێككەوتنی ستراتیژی گرنگ ئەنجامبدرێت؟
محەمەدی حاجی مەحمود: ئەوانەی هەوڵی كەسین و رێككەوتن نین، رێكەوتنی ستراتیژی ئەوەیە كە ئێمە لەگەڵ بەغداد لەسەر كۆنفیدڕاڵی رێكبكەوین، جگە لەوە رێككەوتنی ستراتیژی لە هیچ شتێكدا ناكرێت، بەبڕوای من هەمو شتی كاتی و كات بەڕێكردنە، بۆیە كورد خۆی دەخەڵەتێنێت ئەگەر پێیوابێت عێراق هەمو شتێكی بۆ دەكات، ئێستا عێراق ئامادەیە كە داهاتی ناوخۆ و نیوەی داهاتی خاڵە سنوریەكان رادەست بكەیت لەبەرامبەردا 300 ملیار دینارت بداتێ، تەنها موچەی خەڵكی كوردستان 890 ملیار دینارە. بۆیە من پێموایە كورد هەمو داهاتەكانی بداتێ عێراق هەر ئامادەنییە موچەی موچەخۆران بدات، ئەو دێت بەگوێرەی ژمارەی دانیشتوانی عێراق و ژمارەی دانیشتوانی هەرێم پارەت پێدەدات، ئەو حسابی ئەوەی كردوە، بۆیە ئێستا ئامادەیە 300 ملیار دینار بداتە هەرێم، بۆیە من پێموایە دەبێت خەڵكی كوردستان پشت بە خۆی ببەستێت، دەبێت پێ لەسەر كارەكانی خۆمان دابگرن، خەڵكی كوردستان لە بەیاننامە و تەلەفزیۆنەكان داوای دەوڵەتی سەربەخۆ بۆ فەڵەستین دەكات، بەڵام خۆی بە خزمەتكاری بەغدا بزانێت.
بەڵام ئێستا بۆچونێك هەیە كە دەوترێت بەهۆی خراپ مامەڵەكردنی بەرپرسانی هەرێمەوە بەشێك لە هاوڵاتیان ئاوات بە گەڕانەوە بۆ عێراق و حكومەتی عێراق بخوازن؟
محەمەدی حاجی مەحمود: من رەنگە رازی نەبم لە كاركردنی حزبەكان لە كوردستان و لە حكومەتەكانی هەرێم لە 1992 تاكو ئێستا، لە ئەدای كاركردن و بەڕێوەبردنی وڵاتیان، لە نەبونی پێداویستیەكانی وڵات، نەگەران بەدوای خاڵە بنەرەتیەكانی وڵاتدا، لەگەڵ هەمو ئەمانەشدا دەبێت كورد عیزەتی نەفسی بەرزبێت و وەكو نەتەوەیەك مامەڵە بكات، خەڵكی كوردستان كە شۆڕشی كرد، خۆ لە سەردەمی سەدام موچەش هەبو كێشەی دیكەش نەبو، بەڵام مەسەلەكە ئازادی و دەوڵەت و سەربەخۆی بو، خەڵك بۆ ئەوانە خەباتی كرد، لە بەسرەوە عەرەبێكی دەشتەكیان دەهێنا لە تەوێڵە خەڵكێك ئەگەر كۆڵە پشتێكی بهێنایە بۆ ئەوەی ماڵ و منداڵی پێ بژێنێت دەیانكەوت، ئەیانوت قاچاخچییە، لەكاتێكدا خۆی لە بەسرە و شوێنەكانی دیكەوە هاتبو حوكمی دەكرد، ئێمە ئێستا ئەوانەمان نەماوە، پێویستە ئەوەی هەمانە چاكی بكەین، ئەدای بەڕێوەبردن و كاركردن خراپە، هەرچەندە من وەكو خۆم خراپترین دەوڵەتی كوردیم لە باشترین دەوڵەتی دونیا پێباشترە، دەبێت ئێمە ئومێدمان هەبێت، میلەتەكەمان لەم ماڵوێرانییە رزگاربكەین، هیچ شتێك بیانو نییە كە دژی دەوڵەت و وڵات بیت، بەڵكو بچۆ دژی سەركردەكان و حزبەكان بە، دەنگی پێمەدە لەسەر سندوقی دەنگدان.
ئێ دەوترێت لە پەرلەمانیش نوێنەرانی خەڵك كۆنتڕۆڵكراون، چەند مانگ كۆبونەوەكانی پەرلەمان راگیران، دوای كۆبونەوەكەی كاك بافڵ تاڵەبانی و كاك نێچیرڤان بارزانی، كۆبونەوەی پەرلەمان بەبێ كێشە دەستیپێكردەوە، ئایا ئەمە ناودەنێن چی؟
محەمەدی حاجی مەحمود: ئەم وڵاتە وایلێهاتوە حكومەت و پەرلەمانیش نەبێت هەر دەڕوات بەڕێوە، حزبێك بەڕێوەی دەبات، خۆ ماوەیەك پەرلەمان هەر نەبو، حكومەتیش ماوەیەك نەبو، كارەكان هەر دەرۆشت، بەڵام پەرلەمان پەرلەمانی حزبە، من گوێم لە سەرۆكی پەرلەمان بو بەڕاستی دڵم بۆی سوتا، سەرۆكی پەرلەمان سەرۆكی گەورەترین دامەزراوەی ئەم وڵاتە سكاڵا بكات و بڵێ من دەستم بەستراوە، ناتوانم كۆبونەوە بكەم، داوای لێبوردنتان لێ دەكەم، ئەمە بەڕاستی كارەساتە تۆ ڕێگە نەدەیت پەرلەمان كاری خۆی بكات، رێگە نەدەیت حكومەت كاری خۆی بكات، خۆ هەموی هی خۆیانە، بۆچی رێگری دەكەن كارەكانی بكات، ئەوەی چوەتە ناو پەرلەمان حزب بردویەتی، جا بە خزمایەتی بێت یان حزبایەتی، هیچ كەسێك سەربەخۆ نەچوەتە پەرلەمان، ئەوەشی چوەتە ناو حكومەت بەهەمان شێوە حزب و خزم بردویەتی.
له‌باره‌ی یاسای چاكسازیه‌وه‌، پێتوایه‌ به‌و یاسایه‌ دۆخی هه‌رێمی كوردستان هه‌نگاوێك بچێته‌ پێشه‌وه‌ و ئه‌گه‌ر له‌داهاتودا سه‌رجه‌م دۆسیه‌كانی گه‌نده‌ڵی بنبڕ نەكرێن به‌تایبه‌ت بابه‌تی قاچاخچێتی، ئاینده‌ی هه‌رێم ده‌گاته‌ كوێ؟
محەمەدی حاجی مەحمود: چاكسازی له‌ هه‌رێمی كوردستان ناكرێت، ئه‌وه‌ی ده‌یڵێن و باسی ده‌كه‌ن ره‌نگه‌ هه‌وڵه‌كان هه‌بێت، به‌لام ئیراده‌ی چاكسازی نیه‌ و ناكرێت، له‌به‌رئه‌وه‌ی ئه‌گه‌ر چاكسازی بكرێت زیاتر له‌ 60 هه‌زار كه‌س بە نایاسایی دامه‌زراون، وه‌زیر نه‌بون و كراون به‌وه‌زیر، به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی نه‌بون و كراون به‌ به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی، به‌یه‌ك ڕۆژ كراوه‌ به‌ به‌ڕێوه‌به‌ری گشتی و خانه‌نشینیش كراوه‌، خۆشی له‌ده‌رەوه‌ی هه‌رێمی كوردستان بوه‌، هه‌زاران كه‌س به‌نایاسایی بۆ ده‌نگدان كراون به‌ موچه‌خۆر، ئه‌گه‌ر چاكسازی بكه‌یت ده‌بێت ئه‌وانه‌ ده‌ربكه‌یت و موچه‌یان ببڕیت، كابرا شه‌هید نه‌بوه‌ كراوه‌ به‌شه‌هید و پێشمه‌رگه‌ نه‌بوه‌ كراوه‌ به‌ پێشمه‌رگه‌ و هیچ شتێك نه‌بوه‌ و دژی میلله‌ته‌كه‌ی خۆی بوه‌ و كراوته‌ موچه‌خۆر، ئه‌مه‌ 29 ساڵه‌ تۆ موچه‌ی پێده‌ده‌یت ناتوانیت ئه‌مه‌ هه‌موی خه‌تێكی به‌سه‌ردا بهێنیت و ده‌ریبكه‌یت، منداڵی هه‌یه‌ و له‌سه‌ر ئه‌وه‌ حسابی كردوه‌ و خۆی به‌شه‌هید ئه‌زانێ و له‌كۆبونه‌وه‌ی حزبی به‌شداری كردوه‌، بۆ ده‌نگدان سه‌رجه‌میان دامه‌زراون، ئه‌گه‌ر چاكسازی بكرێ ده‌بێت هه‌مویان ده‌ربكرێن، به‌رای من ده‌ركردنه‌كه‌ تازە ئاسان نیه‌، چونكه‌ حزبه‌كه‌ی ره‌نگه‌ قبوڵی نه‌كات هه‌ر حزبێك 30 هه‌زار كه‌سی تێدا ده‌ربكه‌یت، له‌به‌رئه‌وه‌ ئه‌مه‌ ئاسان نیه‌، باشترین چاره‌سه‌ر ئه‌وه‌یه‌ حكومه‌تی هه‌رێم داهاته‌كانی كوردستان كۆبكاته‌وه‌، حزبه‌كان راده‌ستی حكومه‌تی بكه‌ن، ئه‌وه‌ی هه‌مانه‌ ئه‌و سازشه‌ی بۆ به‌غدای ده‌كه‌ن بۆ یه‌كتری بكه‌ن، ئه‌وه‌ی هه‌مانه‌ رێكی بخه‌ن نه‌وت و داهات و سه‌رجه‌م ئه‌وانه‌ی دیكه‌ رێك بخەن، ئه‌مانه‌ بهێنن بزانین له‌سه‌دا چه‌ندی موچه‌ ده‌كات، و هه‌ندێك خزمه‌تگوزاری پێ بكه‌ن و بێن له‌گه‌ڵ خه‌ڵك قسه‌ بكه‌ن و پێی بیكه‌ن، حكومه‌ت ده‌بێت بڕیار بدات، خه‌ڵكی كوردستان ئێستا ده‌ڵێت با موچه‌ كه‌م نه‌كات، به‌ڵام سێ مانگ جارێك پێی ده‌درێت ئه‌مه‌ ئه‌گه‌ر دو مانگیش بیداتێ ده‌كاته‌ رێژه‌ی 50%، ئێستا با بێ 40%ی ببڕێ و هه‌مو مانگێك بیدات، خه‌ڵكه‌كه‌ خۆشی تێناگات ئه‌مه‌ پێویستی به‌رێكخستن هه‌یه‌.
دوا پەیامت لە یادی حزبی سۆسیالیست چییە؟
محەمەدی حاجی مەحمود: حزبی سۆسیالیست به‌رده‌وامه‌ له‌خه‌بات و تێكۆشان تا قۆناغی سه‌ركه‌وتنی میلله‌ت و وڵاته‌كه‌مان، شه‌هیده‌كانمان ئاسوده‌ن، چونكه‌ هه‌زاران خوێندكاری ئه‌وان ئێستا له‌خه‌بات و تێكۆشاندان و به‌رده‌وامدان، دواین به‌رده‌وامیشیان به‌خوێنی خۆیان شه‌ڕ دژی داعش بو، هه‌مولایه‌ك ده‌زانێت له‌ریزه‌كانی پێشه‌وه‌ی به‌رگری بوین، به‌رده‌وامیش ده‌بین له‌به‌رگری له‌میلله‌ته‌كه‌مان له‌هه‌ر شوێنێكی ئه‌م وڵاته‌ كورد پێویستی بو، پێشمه‌رگه‌ و حزبی سۆسیالیست له‌وێ ئاماده‌یه‌ بۆ پاراستنی خاكی كوردستان، لێره‌وه‌ داوا له‌حكومه‌تی هه‌رێم و حزبه‌كانی ده‌سه‌ڵات ده‌كه‌م ئه‌گه‌ر خۆشیان پابه‌ندبونیان هه‌یه‌ له‌كه‌ركوك و خانه‌قین و ناوچه‌كانی دیكه‌، رێگه‌ی ئێمه‌ بده‌ن با ئێمه‌ بڕۆین باوه‌ڕبكه‌ن وا ته‌مێی ئه‌وانه‌ ده‌كه‌ین له‌كه‌ركوك و خانه‌قین و دوز و قه‌ره‌ته‌په‌ و دوبز و مه‌خمور و هه‌مو شوێنه‌كانی دیكه‌، كه‌ جارێكی تر نه‌چنه‌ سه‌ر جوتیاره‌كان و زه‌ویه‌كانیان داگیرنه‌كه‌ن و خه‌ڵكی وڵاته‌كه‌مان ده‌رنه‌كه‌ن و ئیهانه‌یان پێ نه‌كه‌ن، داواده‌كه‌م رێگه‌ی ئێمه‌ نه‌گرن و با ئێمه‌ بڕۆین، ئێمه‌ به‌راستی ده‌چین به‌هاواری ئه‌و خه‌ڵكه‌وه‌ له‌هه‌مو شوێنه‌كان و له‌هیچ شتێك ناسڵه‌مینه‌وه‌، مافی خه‌ڵكه‌كه‌ش ده‌پارێزین.