ئه‌توانى له‌رێگاى ئیمه‌یڵ و ژماره ته‌له‌فۆنه‌کانمانه‌وه په‌یوه‌ندیمان پێوه‌بکه‌یت و راوسه‌رنج وپێشنیارو داواکاریه‌کانى خۆت بخه‌یته‌روو.
07705066052
گفتووگۆیه‌ک له‌سه‌ر کێشه‌کانی کورد له باشووردا
11/20/2015 6:39:00 PM
جەماوەر نیوز
جه‌ماوه‌رنیوز
گفتووگۆیه‌ک له‌سه‌ر کێشه‌کانی کورد له باشووردا
ئه‌م گفتووگۆیه به‌رهه‌می دواندنی یه‌کتریی پۆڵا سه‌عید و ئاسۆ عه‌زیزه، له‌سه‌ر کێشه‌کانی ئێستای کورد له باشووردا.
ئاسۆ عه‌زیز:
پۆڵا گیان، نازانم هه‌تاوه‌کوو چه‌ند و کوێ، ئاگاداری باروودۆخی ئێستای کوردستانیت؟ ده‌زانم به‌دواداچوونت یان نییه، یان زۆر که‌مه. ئهمهش تێده‌گه‌م، که برینی تۆ زوو چاکنابێته‌وه. برینێک که به‌رهه‌می ئێمه‌یه. به‌ڵام کۆمه‌ڵگای کوردیی، کۆمه‌ڵگای به‌رهه‌مهێنانی برینه نهک برین ساڕێژکه‌ر. ده‌زانم ئهو چه‌ند وتاره‌ی ڕۆژانی پێشووت له‌به‌ر خاتری من نووسیوه، به‌ڵام لانیکه‌م بۆ من گرنگه، که ئه‌م گفتووگۆیه‌ت له‌گه‌ڵدا بکه‌م، سه‌باره‌ت به باروودۆخی ئێستای باشووری کوردستان، چونکه له هه‌رچ شوێنێک هه‌رچییه‌ک بخوێنیته‌وه، تێکسته‌که به‌رهه‌می بیرکردنه‌وه‌ی هه‌رچ نووسه‌رێک بێت، ئه‌وا هه‌موو له‌یه‌ک ده‌چن، هه‌موویان نزیکه‌ی یه‌ک بۆچوونیان هه‌یه، تێکستێک ناخوێنیته‌وه، که نوێ بێت بۆت، که بتخاته سه‌ر بیرکرنه‌وه‌یه‌کی نوێ، که پێشتر بیرت لێنه‌کردبێته‌وه.
به هه‌رحاڵ، له‌وه‌ته‌ی تیرۆریستان چاویان له‌سه‌ر باشووری کوردستانه، کوردستان کێشه‌کانی گه‌وره‌تر بووه. وه‌ک خۆت وته‌یه‌کی ئه‌ڵمانه‌کان به‌کاردێنیت، که ده‌ڵێ: خۆشبه‌ختی له به‌دبه‌ختیدا. خۆشبه‌ختی له‌م به‌دبه‌ختییه‌شدا، ئه‌وه‌یه که شه‌ڕی تیرۆریستان له‌یه‌کتریی نزیککردووینه‌ته‌وه. پێشمه‌رگه‌ی کوردستانی گه‌وره له سه‌نگه‌رێکه‌وه شه‌ڕی تیرۆریستان ده‌که‌ن. به‌ڵام به‌رده‌وام له‌دوای سه‌رکه‌وتنه‌کان، به‌دبه‌ختییه‌ک له خۆشبه‌ختیی سه‌رکه‌وتندا ڕووده‌دات، که ئه‌ویش کێشه‌ی نێوان لایه‌نه‌کانه، به‌تایبه‌ت له‌نێوان حکومه‌تی هه‌رێم و هێزه‌کانی په‌که‌که و یه‌په‌گه‌دا.
ئێمه به به‌رده‌وامیی سه‌رقاڵی ئه‌وه‌ین، که یه‌کتریی به نۆکه‌ر و کارکه‌ری وڵاتانی سه‌رده‌ستی وه‌ک ئێران و تورکیا تۆمه‌تبار بکه‌ین، دیاره ئێراق و سوریا له ئێستادا له‌م هاوکێشه‌یه‌دا نین، چونکه هه‌ردوو وڵاته‌که له ئاشووبدایه و ئێراقی به‌عس نه‌ماوه و له سوریاش به‌شێکی گه‌وره‌ی خاکی کوردستان ئازاد کراوه و له‌ژێر ده‌ستی کورد خۆیدایه. پرسیاری من ئه‌وه‌یه، که ئاخۆ بۆچیی ناتوانین پێکه‌وه هه‌ڵبکه‌ین، بۆچیی ناتوانین پێکه‌وه کار بکه‌ین؟ بۆچیی هاوئاهه‌نگییمان له‌گه‌ڵ یه‌کترییدا نییه؟
پۆڵا سه‌عید:
سووپاس کاک ئاسۆ. دیاره دووره‌په‌رێزیی من نیشانه‌ی دوورکه‌وتنه‌وه نییه، له بیرکردنه‌وه و به‌رهه‌مهێنانی بیری نوێ، دوورکه‌وتنه‌وه له دونیای خوێندنه‌وه و قوڵبوونه‌وه، دوورکه‌وتنه‌وه له نووسیین، به‌پێچه‌وانه‌وه من هه‌رگیز له بیرکردنه‌وه و نووسیین دانه‌بڕاوم، به‌ڵام ده‌شێت نه‌مخستبێته به‌رده‌می خوێنه‌ر. ساڵی 2014 هه‌تا سێپتێمبه‌ری 2015 خه‌ریکی نووسیینی کتێبێکی زانستیی بووم به زمانی دانمارکیی له‌سه‌ر ڕه‌وشی ژیانی پیران له وڵاتی دانمارکدا، له‌سه‌ر ڕه‌وشی کارمه‌ندانی ته‌ندروستیی له که‌رتی پیران، له‌سه‌ر ئهو نه‌خۆشییانه‌ی، که دووچاری پیران به گشتیی ده‌بێته‌وه. پرسیار لێره‌دا ئه‌وه‌یه، که ئاخۆ هیچ که‌س و ده‌زگایه‌کی چاپ ئاماده‌یه بێت هاوکاریی من له‌م کاره‌دا بکات؟ هه‌روه‌کوو چلۆن به ده‌یان نووسه‌ر و ده‌یان ده‌زگای چاپ و په‌خش و میدیای کوردیی چیرۆکی سه‌فه‌ری ژنێکی دانمارکییان وه‌رگێڕایه سه‌ر زمانی کوردیی و بۆیان چاپکرد و ئه‌گه‌ر هه‌ڵه نه‌بم دوو به‌رگی که‌وته بازاڕه‌وه، چه‌ندیین چاوپێکه‌وتنی تێلێڤیزیۆنییان له‌گه‌ڵدا کرد. به هه‌رحاڵ، ده‌ته‌وێت له‌سه‌ر کێشه‌ی پێکه‌وه نه‌گوونجانی کورد بدوێم.
ئیمڕۆ حه‌ڤده‌ی مانگه، به‌ڵام له 13.11.2015ه‌وه لومه سه‌رسامه به ئه‌وروپا، هه‌ندێکجار نایشارێته‌وه و ده‌ڵێ زۆر ئێره‌گه‌رم به‌رانبه‌ر به وڵاتانی ئه‌وروپیی. خوێن له لوتی پاریس به‌رده‌بێت له کۆپنهاگن ده‌سته‌سڕی بۆ ڕاده‌گرن. خوێن له‌سه‌ری په‌نجه‌ی کۆپنهاگن به‌رده‌بێت له به‌رلین و له‌نده‌ن و ڕۆماوه بریینپێچی ده‌که‌ن. ته‌واوی میدیاکانیان به یه‌کترییه‌وه خه‌ریکن، به‌ته‌نگ یه‌کترییه‌وه دێن، وه‌ک یه‌ک به په‌رۆشن و وه‌ک یه‌ک خه‌مبارن.
لومه ڕاست ده‌کات. سۆڵیداریتێتی ئه‌وروپا له‌گه‌ڵ یه‌کترییدا هی ئه‌وه‌یه، که ئێره‌یی پێبه‌ریت. پرسیار لێره‌دا ئه‌وه‌یه، که کێ و چه‌ند که‌س چ درک به‌مه ده‌که‌ن و چ ئێره‌ییش به سۆڵیداریتێتی ئه‌وروپیی ده‌به‌ن؟ چونکه ئێره‌ییه‌کی وه‌ها کاریگه‌رێتییه‌کی ده‌روونیی له‌سه‌ر تاک هه‌یه، که فێری ده‌کات، ئه‌ویش خاوه‌نی هه‌مان سۆڵیداریتێت بێت. تۆ باڵنده‌یه‌کی جوانت له ماڵه‌وه هه‌یه، من ئێره‌ییت پێده‌به‌م، ئێره‌ییه‌که‌م هه‌ڵمده‌سووڕێنێت، که منیش باڵنده‌یه‌کی ئاوهام هه‌بێت، هه‌ربۆیه ده‌گه‌ڕێم بۆی و ده‌بمه خاوه‌نی. ئاوتۆمۆبیلێکت هه‌یه، خانوویه‌کت هه‌یه ...هتد. ئێره‌ییم به‌رانبه‌رت وه‌ها ده‌کات، که هه‌وڵبده‌م و به ڕه‌نج و تێکۆشانم منیش ببمه خاوه‌نی هه‌مان ئاوتۆمۆبیل و خانوو. (تێبینیی: ئێره‌یی سنوری هه‌یه، ئه‌گه‌ر سنوری خۆی تێپه‌ڕاند ده‌بێته نه‌خۆشیی و کاردانه‌وه‌ی نێگه‌تیڤی له‌سه‌ر تاک و له‌سه‌ر ده‌وروبه‌ر ده‌بێت).
به‌ڵام سۆڵیداریتێت به ئێره‌یی به‌رهه‌منایه‌ت، به‌ڵکوو به کردنی سۆڵیداریتێت به کولتوور. واته ئێره‌یی یارمه‌تییمان ده‌دات، که سۆڵیداریتێت بکه‌ین به کولتوور له کوردستانی گه‌وره‌دا. بیهێنه پێشچاوی خۆت، که ئێوه بنه‌ماڵه‌یه‌کی نیمچه گه‌وره‌ن، که‌سێکتان لێ نه‌خۆشده‌که‌وێت، له هه‌موو بنه‌ماڵه‌که‌وه په‌یوه‌ندییتان پێوه ده‌کرێت، که‌سێکتان لێ ده‌مرێت، هه‌موو بنه‌ماڵه‌که له پرسه‌که‌دا به‌شداره، بگره هاوڕێیان و خه‌ڵکانی تریش. پرسیار لێره‌دا ئه‌وه‌یه، که بۆچیی ئه‌م شته به‌وشێوه‌یه‌یه؟ وه‌ڵام، چونکه ئێوه گرووپێکن، خه‌ڵکانی ده‌ره‌وه‌ی بنه‌ماڵه‌که‌ش به‌شێکن له گرووپه‌که به‌ڵام له ده‌ره‌وه‌ی بنه‌ماڵه‌که. ته‌ماشای تیپێکی فووتباڵ بکه، کاتێک خێرا له ناوه‌ڕاستیی گۆڕه‌پانه‌که‌دا، له‌کاتی یارییکردندا کۆبوونه‌وه‌یه‌کی خێرا ده‌که‌ن و گۆڵچییه‌که‌ش له دووره‌وه له‌ناو گۆڵه‌که‌وه ته‌ماشایان ده‌کات. به‌ڵام گۆڵچییه‌که‌ش به‌شێکه له گرووپه‌که، وێڕای ئه‌وه‌ی، که ئهو له‌و کۆبوونه‌وه‌یه‌شدا نییه، به‌ڵام به‌شێکه له کۆبوونه‌وه‌که و له پلانی گرووپه‌که.
له کۆمه‌ڵگای کوردییدا، گه‌لێک دیارده‌ی خراپ هه‌ن، که بووه به کولتووری کوردیی، به‌ڵام جوڵانه‌وه‌ی کۆیه‌کی گه‌وره، چالاکیی کۆیه‌کی گه‌وره، ده‌توانێت هه‌ندێک دیارده‌ی تری باش، بکات به کولتوور له کۆمه‌ڵگای کوردییدا. ڕق له‌یه‌کتر بوون، دژ به‌یه‌کتر بوون، هه‌وڵدانی له‌ناوبردنی یه‌کتریی و دوژمنایه‌تییکردنی یه‌کتریی کولتوورێکی کوردییه له کۆمه‌ڵگای کوردییدا. منداڵان هێشتا له‌دایک نه‌بوون، هێشتا له سکی دایکیاندان، به‌ڵام ئاشنان به سروشتی ژیانی کوردیی و له‌و سروشته‌دا له‌دایک ده‌بن و ئهو کولتووره ده‌بێت به به‌شێک له سروشتی ئه‌وان. ئه‌مه ئهو خاڵه‌یه، که زیگمووند فرۆید تێیدا باس له خراپبوونی مرۆڤ ده‌کات له سروشته‌وه. مرۆڤ وه‌ک بوونه‌وه‌ره‌که‌ی له سروشت خۆیدا، بوونه‌وه‌رێکی باشه، به‌ڵام له ڕێگای کولتوور، کۆمه‌ڵگا و کردنی به شتێکی تره‌وه خراپ ده‌بێت.
ئاسۆ عه‌زیز:
کارکردن پێکه‌وه. من خۆم فه‌رمانبه‌ر نه‌بووم، به‌ڵکوو به‌شێکی کورتی گه‌نجێتییم، دوکانی خۆم هه‌بووه و سه‌عاتچیی بووم، واته ته‌نها له‌گه‌ڵ خۆمدا خاوه‌نی پێکه‌وه کارکردن بووم، هه‌مانکاتیش له‌گه‌ڵ موشته‌رییه‌کانمدا. پاشان کارکردنم له پێکه‌وه‌ییدا له‌ناو هێزی پێشمه‌رگه‌دا بووه. من پێشمه‌رگه‌بووم، سه‌ربازێکی کوردیی بووم، وه‌ک پێشمه‌رگه ته‌نها چه‌کدار نه‌بووین، به‌ڵکوو وه‌ک هاوڕێی دڵسۆزی یه‌کتریی و براش مامه‌ڵه‌ی یه‌کترمان ده‌کرد، به‌ڵام له هه‌ندێک باروودۆخدا له براوه ده‌بووین به دوژمن و هه‌وڵی کووشتنی یه‌کترمان ده‌دا. به‌ڵام دڵنیام له‌ناو هه‌موو داموده‌زگا فه‌ڕمییه‌کانی ئهو خاکه‌دا، چ له سه‌رده‌می به‌عسدا و چ ئێستاش پێکه‌وه کارکردن، به هه‌مان کولتوور پراکتیزه ده‌کرێت، واته له دژ به‌یه‌کدا نهک له‌گه‌ڵ یه‌کدا. باجی ئه‌م ناکۆکییه‌ش هه‌میشه هاووڵاتییان داویانه. بۆچیی هه‌ندێک بوار هه‌یه، هه‌رگیز به شێوه‌یه‌کی ئه‌کادێمی و زانستیانه قسه‌ی له‌سه‌ر نه‌کراوه و هه‌تا ئێستاش ناکرێت؟ مه‌به‌ستم ئه‌وه‌یه، که ئێمه هه‌تاوه‌کوو زانستیانه ته‌ماشای ژیان و مرۆڤ نه‌که‌ین، نازانین بۆچیی هه‌ڵه ده‌که‌ین، یاخوود چۆن هه‌ڵه‌یه‌کمان چاکبکه‌ین، چۆن فێربین پێکه‌وه هه‌ڵبکه‌ین، ئه‌مانه کاری زانسته مرۆییه‌کانه، بۆچیی ئێمه که‌مته‌رخه‌مین تێیدا؟
پۆڵا سه‌عید:
سه‌‌ره‌تا من پێمباشه له‌بری باج چه‌مکی کۆنزیکوێنز به‌کاربهێنرێت. ئێمه وه‌ک مرۆڤ له ڕێگای زمانه‌وه بیرده‌که‌ینه‌وه، ئه‌گه‌ر بێتو زمانێکی خاوه‌ن کوالیتێتت نه‌بێت ناتوانیت بیرکردنه‌وه‌ی خاوه‌ن کوالیتێت به‌رهه‌م بهێنیت. کۆنزیکوێنز چه‌مکێکی لاتاینه، به واتای لێکه‌وتنه‌وه. واته هه‌رچ شتێک له ژیاندا پراکتیزه ده‌کرێت لێکه‌وتنه‌وه‌ی هه‌یه. لێکه‌وتنه‌وه‌ی پۆزه‌تیڤ یاخوود نێگه‌تیڤ. بۆ نموونه هێرشی پێشمه‌رگه بۆسه‌ر تیرۆریستانی ئیسلامیی به‌بێ کۆنزیکوێنز نابێت، ئینجا چ نێگه‌تیڤ بێت وه‌ک کووژرانی چه‌ند پێشمه‌رگه‌یه‌ک له شه‌ڕه‌که‌دا، چ پۆزه‌تیڤ وه‌ک ڕزگارکردنی ده‌ڤه‌رێک له ده‌ستی تیرۆریستان.
من پێموایه، که به‌شێکی گه‌وره‌ی تاک و کۆی کورد هه‌رگیز ئاماده‌ی ئه‌وه نه‌بووه، که زانستییانه له مرۆڤ و له ژیان و له سروشت تێبگات. هه‌ربۆیه خاوه‌نی بۆشایی گه‌وره‌ین له بواره زانستییه‌کاندا. له کۆمه‌ڵگای کوردییدا وا نزیکه‌ی چوار ساڵێک ده‌بێت، له زانکۆکاندا زانستی ده‌روونناسیی و کۆمه‌ڵناسیی ده‌گووترێته‌وه، کوالیتێتی مادده‌کان له چ ئاستێکدایه، من نازانم، چونکه نه‌مدیوون. بواری پێداگۆگیی یه‌کێکه له بواره گرنگه‌کانی ژیانی کۆمه‌ڵ، که له کۆمه‌ڵگای کوردییدا خاوه‌نی بۆشاییه‌کی گه‌وره‌یه. نه له خێزاندا، نه له باخچه‌ی منداڵاندا، نه له قووتابخانه سه‌ره‌تایی و ئاماده‌ییه‌کان و بگره له زانکۆشدا پراکتیزه ناکرێت. هه‌نووکه له ئه‌وروپادا زانستی مێشک و نۆیرۆلۆگیی ده‌سته‌ڵاتی له هه‌موو بواره‌کان سه‌ندۆته‌وه. بۆ تێگه‌یشتن له هه‌ڵسوکه‌وتی تاکێک، ئه‌وا تاک ده‌خرێته بۆری سکانه‌وه و له ڕێگای پشکنینی مێشکیه‌وه، له ڕێگای زانستی تێمۆگرافییه‌وه سکان ده‌کرێت و ده‌بینرێت له چ شوێنێکی مێشکیدا هه‌ڵه هه‌یه، له کوێدا ئه‌کتیڤیتێت زۆره، پولز زۆره ...هتد. له‌کاتێکدا پێشتر ده‌روونناسێک ده‌بوایه ده‌یان کاتژمێر له‌گه‌ڵ تاکدا قسه بکات، هه‌تاوه‌کوو تێبگات، که کێشه‌که‌ی چییه، ئهمهش گه‌ره‌نتیی له سه‌دا سه‌دی ڕاستیی نییه.
یه‌کێک له گرفته گه‌وره‌کانی کارکردن له بواری فه‌لسه‌فه‌دا، به گشتیی له جیهاندا و به‌تایبه‌تییش له کۆمه‌ڵگای کوردییدا بریتییه له فه‌لسه‌فه‌کردن به ئه‌قڵی سه‌رده‌می ڕێنیسانس و سه‌ده‌کانی ناوه‌ڕاست. فه‌لسه‌فه‌کردنی ئیمڕۆ به‌بێ ده‌روونناسیی و زانستی مێشک کارێکی مه‌حاڵه. ئه‌وه‌ی ئێستا فه‌لسه‌فه‌ی ئه‌ڵمانیی به‌هێز کردووه، بریتییه له کارکردنی پێکه‌وه‌ییان له‌گه‌ڵ زاناکانی مێشکدا. کورت و پووخت ئهو بوارانه‌ی، که نووسه‌ری کورد قسه‌ی له‌سه‌ر نه‌کردووه، بریتیین له‌و بوارانه‌ی، که په‌ی پێنه‌بردووه، که شاره‌زا نییه تێیدا، که نه‌یخوێندووه له‌و بواره‌دا. نووسه‌ربوون ته‌نها ئه‌وه نییه، که مرۆڤ بتوانێت لاپه‌ڕه به وشه ڕه‌شبکاته‌وه، نووسه‌ربوون به‌هره‌ی ده‌وێت، نووسه‌ربوون تێگه‌یشتن و خوێندنی ده‌وێت. هه‌ر نووسه‌رێکیش بییه‌وێت، که کار له گۆڕیینی کۆمه‌ڵدا بکات، ئه‌وا پێویسته زانستییانه، ئه‌نترۆپۆلۆگییانه بیربکاته‌وه، بۆئه‌وه‌ی توانای ئه‌مه‌شی هه‌بێت، پێویسته له بوارێکدا خوێندبێتی، که زانیاریی زیاتری له‌سه‌ر مرۆڤ و مامه‌ڵه‌کانی کۆکردبێته‌وه. پێویسته شاره‌زای تیۆرییه‌کانی زانستی گفتووگۆکردن بێت. سه‌رنج له گفتووگۆی پێشمه‌رگه‌یه‌ک، به‌رپرسێکی سیاسیی، ئه‌ندام په‌رله‌مانێک، مامۆستایه‌ک بده، بێجگه له جنێودان و تووندوتیژیی هیچی تر نه ده‌بیستیت نه ده‌خوێنیته‌وه. ئه‌م گفتووگۆیانه‌ش هه‌رگیز پێکه‌وه کارکردن به‌رهه‌مناهێنێت، به‌ڵکوو دوورکه‌وتنه‌وه له‌یه‌کتریی و دژبه‌یه‌ک کارکردن به‌رهه‌مدێنێت. لێره‌شه‌وه خه‌ڵکانێک داوای جیابوونه‌وه و که‌رتکردنی حکومه‌تی هه‌رێمی کوردستان ده‌که‌ن، چونکه ناتوانن پێکه‌وه کاربکه‌ن. تاک ناتوانێت بیربکاته‌وه و تێبگات، که بۆچیی ناتوانن پێکه‌وه کاربکه‌ن، هه‌تاوه‌کوو چاره‌سه‌ری نه‌توانین پێکه‌وه کارکردن بکه‌ن. ئهمهش به‌رهه‌می پرۆسه‌ی فێربوون و کولتووره. به‌ڵام تاک و کۆی کورد ده‌توانن فێری شتێکی تریش بن، که ئه‌ویش زانستی گفتووگۆی ته‌ندروست و پێکه‌وه‌کارکردنه. ئه‌م کاره پرۆسه‌یه‌کی درێژه، پێویسته له باخچه‌ی ساوایانه‌وه ده‌ستپێبکات، هه‌تاوه‌کوو قۆناغی زانکۆ. به‌ڵام له قووتابخانه‌کاندا ته‌نها گرنگیی به ماتماتیک، جوگرافیا، مێژوو، فیزیا و کیمیا ده‌درێت. بواره‌کانی ده‌روونناسیی، کۆمه‌ڵناسیی، سێکسۆناسیی ته‌واو پشتگوێ خراوه، کاتێکیش گه‌نجێک ده‌بێته هه‌ژده ساڵ هیچی له‌و زانستانه نه‌خوێندووه، هه‌ربۆیه به‌وشێوه‌یه مامه‌ڵه ده‌کات، که له ڕێگای سۆسیاله کۆنسێپته‌وه فێربووه. به‌مشێوه‌یه تۆ ناتوانیت داوا له ئه‌سپێک بکه‌یت، که هێلکه‌ت بۆ بکات.
ئاسۆ عه‌زیز:
من نوێتریین وتارتم خوێندۆته‌وه به ناوی په‌یوه‌ندیی نێوان ئیسلام و تیرۆر. له‌و وتاره‌دا زۆر له‌سه‌ر په‌روه‌رده‌ی منداڵ قووڵبوویته‌ته‌وه و په‌روه‌رده‌ی ناته‌ندروست به ڕه‌گی کێشه‌کان و تێکچوونی که‌ڕاکته‌ری تاک ده‌زانیت. تۆ پێتوایه که ئهو سروشته‌ی ئێمه‌ی تێدا له‌دایکبووین هۆکاره بۆ کردنمان به‌وه‌ی، که هه‌ین. بۆ نموونه به‌شێکی زۆر که‌می کورد ئیسلامیی سیاسییه، به‌ڵام به‌شێکی گه‌وره‌ی کورد خاوه‌نی کێشه‌ی تره. بۆ نموونه گفتووگۆی ڕه‌ق و تووندوتیژ وه‌ک خۆت ده‌ڵێیت، پێکه‌وه‌کارنه‌کردن، دژبه‌یه‌ک کارکردن، دوژمنایه‌تییکردنی یه‌کتریی ...هتد. هه‌ر بۆ نموونه له سه‌رده‌می ده‌رکه‌وتنی تیرۆریسته ئیسلامییه‌کانه‌وه، له کووشتنی به کۆمه‌ڵی کورده‌وه له سوریادا له‌لایه‌ن ئه‌م تیرۆریسته ئیسلامییانه‌وه. له داگیرکردنی موسڵ و شه‌نگاله‌وه، ته‌ماشا ده‌که‌یت، که هێنده‌ی دژ به‌یه‌ک کارمانکردووه، هێنده له‌گه‌ڵ یه‌ک کارمان نه‌کردووه. دیاره یه‌که‌م هه‌نگاو له پێکه‌وه‌کارکردندا په‌که‌که و یه‌په‌گه هه‌ڵیانهێنایه‌وه، پاشان هێزی پێشمه‌رگه‌ش په‌سه‌ندی کرد. هه‌ر ئهو کاته تۆ خاوه‌نی وتار بوویت و به سه‌رکه‌وتنێکی گه‌وره‌ت ناساند بۆ کورد. به‌ڵام میدیای کوردیی و لایه‌نه‌کان هێنده‌ی سه‌رقاڵی دوژمنایه‌تییکردنی یه‌کتریی بوون، ئه‌وه‌نده سه‌رقاڵی ئه‌وه نه‌بوون، که پێکه‌وه کاربکه‌ن. ئێستاش به ڕۆژێک دوای ڕزگارکردنی شه‌نگاڵ، کێشه‌ی دوزخورماتوو هاتۆته کایه‌وه و هێزێکی شیعیی هه‌ڕه‌شه له کورد ده‌کات. واته له‌لایه‌ک کورد دووچاری هه‌ڕه‌شه‌کانی ئیسلامیی سووننیی تیرۆریست بۆته‌وه، له‌لایه‌کی تریشه‌وه کورد دووچاری هه‌ڕه‌شه‌کانی ئیسلامی شیعیی ڕه‌فتارتیرۆریست بۆته‌وه. دیاره من ده‌ڵێم ڕه‌فتارتیرۆریست چونکه کووشتنی ئهو خه‌ڵکه ئاوها ئاسان له‌سه‌ر جاده‌کاندا ته‌نها کارێکی تیرۆریستانه‌یه و هیچی تر. پرسیاری من لێره‌دا ئه‌وه‌یه، که بۆچیی یه‌کێتیی نیشتیمانیی کوردستان له‌م باروودۆخه‌دا خه‌مسارده و کاردانه‌وه‌ی وه‌ک پێویستی نییه؟
پۆڵا سه‌عید:
به پله‌ی یه‌که‌م نه‌بوونی سۆڵیداریتێته به‌رانبه‌ر به کۆی کورد به گشتیی. دیاره ئه‌گه‌ر ته‌ماشای ئه‌ندامانی یه‌کێتیی نیشتیمانیی بکه‌یت، به‌تایبه‌ت پۆستداره‌کانیان هه‌موو نه‌وه‌ی چل و په‌نجاکانن، گه‌نجتریینیان نه‌وه‌ی شه‌سته‌کانه، ئه‌مانه‌ش سۆڵیداریتێت تێیاندا کولتوور نییه، به‌ڵکوو سیاسه‌ته. مه‌به‌ستمه بڵێم، که ئه‌وان ته‌نها له به‌رژه‌وه‌ندیی سیاسییدا خاوه‌نی سۆڵیداریتێتن له‌گه‌ڵ تاک یان کۆدا، بگره له‌ناو پارته‌که‌ی خۆشیاندا ته‌نها له‌گه‌ڵ ئهو گرۆیه‌دا خاوه‌ن سۆڵیداریتێتن، که به‌رژه‌وه‌ندییان پێکه‌وه هه‌یه. واته باڵێک ته‌نها هاوسۆزیی بۆ ئه‌ندامانی باڵه‌که‌ی خۆی هه‌یه، نهک بۆ هه‌موو یه‌کێتیی. باڵێکی سه‌رده‌ستی یه‌کێتییش ته‌نها هاوسۆزی بۆ پارتێک، لایه‌نێک، کۆمه‌ڵێک، وڵاتێکی دراوسێ هه‌یه، که به‌رژه‌وه‌ندیی سیاسیی له‌گه‌ڵیدا هه‌یه. ئێمه پێشتر باسی کۆنزیکوێنزمان کرد، وا لێره‌دا دێمه‌وه سه‌ر باسه‌که. بۆ نموونه ئه‌وه‌ی له دووزخورماتوو ڕووده‌دات به‌رهه‌می ڕێککه‌وتنێکی سیاسییه له‌نێوانی یه‌کێتیی و به‌ره‌یه‌کی تردا، به‌بێ گوێپێدانه ئه‌وه‌ی، که ئهو به‌ره‌یه کێیه، به‌ڵام ئه‌م ڕێککه‌وتنه، ئه‌م پلانه خاوه‌نی کۆنزیکوێنزێکی نێگه‌یتڤه، که تێیدا هاووڵاتییان ده‌کووژرێت و ده‌سته‌ڵاتی کوردیی له ناوچه‌که‌دا ده‌که‌وێته مه‌ترسییه‌وه.
ئه‌گه سٶڵیداریتێتی کورد له‌گه‌ڵ یه‌کترییدا له کۆمه‌ڵگای کوردییدا کولتوور بوایه نهک سیاسه‌ت، ئه‌وا ته‌واوی کورد له کوردستانی گه‌وره‌دا ده‌هاته ده‌نگ و ناڕه‌زایه‌تیی به‌رانبه به‌و غه‌دره‌ی، که له دووزخورماتوو له کورد ده‌کرێت ده‌رده‌بڕی. به‌مشێوه‌یه یه‌کێتیی نه‌یده‌توانی ئاوها ئاسان یاریی به ئاینده‌ی کورد له ناوچه‌که‌دا بکات.
خه‌ڵکیی گله‌یی له کاره‌ساتی سیی و یه‌کی ئابی نه‌وه‌ت و شه‌ش ده‌که‌ن و زۆرینه‌یجار وته‌که‌ی بیل کلینتۆن به نموونه ده‌هێننه‌وه، که ده‌ڵێ: ئه‌گه‌ر من ئه‌وه‌م له‌گه‌ڵ گه‌له‌که‌مدا بکردایه، پێشئه‌وه‌ی خه‌ڵکه‌که ده‌ستیان پێمبگه‌یشتایه، ئه‌وا پاسه‌وانه‌کانی خۆم ده‌‌یانکووشتم. به‌ڵام هه‌موو کاره‌ساته‌کانی شه‌ڕی ناخۆ به‌رهه‌می کورد خۆیه‌تی، به‌هه‌رمی نه‌بوونی سۆڵیداریتێت و پێکه‌وه‌کارنه‌کردنه، به‌رهه‌می گفتووگۆی تووندوتیژه. ئێستاش هه‌ر ده‌ڵێن: خه‌تای تۆ بوو، ئه‌ویش ده‌ڵێ، نا خه‌تای تۆ بوو. له‌بری ئه‌نالیزه‌کردن و به‌خۆداچوونه‌وه و فێربوون و تێگه‌یشتن بۆ دووباره نه‌کردنه‌وه‌ی هه‌ڵه، که‌چیی هێشتا به‌دوای خه‌تابارکردنی یه‌کترییدا ده‌گه‌ڕێن. که‌ی توانیمان خاوه‌نی سۆڵیداریتێتی کورد بین، ئه‌وسا ده‌توانین لێبگه‌ڕێین، که یه‌کتریی خه‌تاباربکه‌ین، ئه‌وسا هه‌ر سه‌رۆکێک به زیانی کورد مامه‌ڵه‌ی کرد، پێش خه‌ڵکیی پاسه‌وانه‌کانی خۆی ده‌یکووژن. به‌ڵام پاسه‌وانه‌کان مه‌سعود بارزانیان نه‌کووشت، چونکه کاره‌که‌ی به زیانێک بۆ کورد نه‌بینراوه، به‌ڵکوو به قازانج. واته کاره‌که ئامڕازێک بووه بۆ گه‌یشتن به ویستێک. بیهێنه پێش چاوی خۆت، ئامانجی یه‌کێتیی نه‌هێشتنی پارتی دیموکرات بوو له کوردستاندا، له‌پێناوی حکومڕانییه‌کی تاکڕه‌ودا، بۆ گه‌یشتن به‌م ئامانجه هه‌موو ڕێگایه‌کی تووندوتیژی گرته‌به‌ر. لێره‌دا پارتی دیموکراتیش له‌پێناوی مانه‌وه‌یدا له کوردستاندا، ئاماده بوو هه‌موو ئامڕازێک به‌کاربهێنێت، چونکه ده‌یه‌ویست له کوردستاندا بمێنێته‌وه، که مافێکی ڕه‌وای خۆیه‌تی، چونکه نیشتیمانی خۆیه‌تی.
یه‌کێک له کێشه‌کانی تری سیاسه‌ت و سیاسییانی کورد بریتییه له هه‌ستی خۆبه‌که‌م زانین، بریتییه له که‌ڕاکته‌رێکی هێسترییانه، که هه‌میشه سیاسیی وه‌ها تووشی تووڕه‌بوونێکی زۆر ده‌بێت، ئه‌گه‌ر بێت و له چه‌قدا خۆی نه‌بینێت، ئه‌گه‌ر بێتو ئه‌م سه‌نته‌ری باسه‌کانی میدیاکان نه‌بێت. سه‌ره‌تای ساڵی 2012 بوو، وتارێکم له‌سه‌ر هه‌ندێک له که‌سایه‌تییه‌کانی ناو یه‌کێتیی نیشتیمانیی نووسیی، به مه‌به‌ستی یارمه‌تییدان و به‌خۆداچوونه‌وه، که‌سایه‌تیی هێستریی یه‌کێک بوو له خاڵه‌کانی وتاره‌که. ئه‌م جۆره که‌سایه‌تییانه هه‌تاوه‌کوو ئێستا خاوه‌نی پۆستی گه‌وره‌ن له یه‌کێتییدا و هۆکارن له لێکه‌وتنه‌وه‌ی کۆنزیکوێنزی ڕێککه‌وتنه‌کانیاندا، له بڕیاره‌کانیاندا، له کاره‌کانیاندا. ئه‌مانه له ده‌رکه‌وتندا نه خۆیانن، نه ئه‌وه‌شن، که خه‌ڵکیی تێیان ده‌گات یاخوود ده‌یانبینێت. ئه‌مانه خاوه‌نی فه‌نتازیایه‌کی گه‌وره‌ن له‌سه‌ر خۆیان، ئهمهش وه‌ها ده‌کات، که ئه‌م هه‌ستی هه‌میشه ده‌رکه‌وتنه هه‌ڵیبسوڕێنێت، وه‌ک سووپه‌ر ستارێک، وه‌ک مۆدڵێک، وه‌ک ڕیش سپییه‌ک و فریاد ڕه‌سه‌ێک. هه‌بوونی کێشه له‌گه‌ڵ ده‌روبه‌ردا به‌شێکی گه‌وره‌ی ژیانێتی، هه‌ربۆیه ته‌واوی په‌یوه‌ندییه‌کانی ژیانی له‌گه‌ڵ ده‌وروبه‌ردا، بریتییه له په‌یوه‌ندییه‌کی ڕووکه‌شیی. لاوازیی ئه‌م په‌یوه‌ندییانه چه‌ند به‌هێز ده‌ریشبکه‌وێت، یاخوود خه‌ڵکانی به‌رانبه‌ر و میدیا پێیان په‌یوه‌ندییه‌کی به‌هێز بێت، به‌ڵام سانا له چرکه‌ساتێکدا ده‌پچڕێت و ئه‌وسا چ خه‌ڵکه‌که و چ میدیاش تووشی شۆکێک ده‌کات، که تێینه‌گه‌ن.
ئاسۆ عه‌زیز:
دێته‌وه بیرم، به‌ده‌ر له‌مه‌ش، ئه‌گه‌ر منیش هه‌ڵه نه‌بم ،ئه‌وا هه‌ر له سه‌ره‌تاکانی ساڵی 2011دا بوو، قسه‌ت له‌سه‌ر پیاوی بچکۆلانه کرد. ئه‌م وتاره له کوردستانی نوێدا بڵاوبۆوه و پاشانیش ده‌ربڕینی پیاوی بچکۆلانه له‌لایه‌ن نووسه‌رانی تره‌وه له میدیاکاندا ده‌بینرا، به‌ڵام پێموا نه‌بوو، که ئهو پیاوه بچکۆلانه‌یه‌ی ئه‌وان وه‌ک جنێو به‌کاریان ده‌هێنا، ئهو پیاوه بچکۆلانه‌یه بێت، که تۆ له دونیابینییه‌کی ده‌روونناسییه‌وه باستده‌کرد. پێتوایه، که کێشه‌کانی ئێستا به‌ده‌ر له نه‌بوونی سۆڵیداریتێتی کوردیی و پێکه‌وه‌کارکردن، هه‌مان کێشه‌ی سیاسیی هێستریی و سیاسیی پیاوی بچووکه؟ بۆ نموونه کشانه‌وه‌ی هێزه‌کانی پارتی دیموکرات له شه‌نگال، کێشه‌ی هێزه‌کانی یه‌کێتیی له جه‌له‌ولا و ئێستاش کێشه‌ی دووزخورماتوو، په‌یوه‌ندییان به سیاسیی هێسترییه‌وه هه‌بێت؟ پاشان چیی بکرێت، بۆئه‌وه‌ی سۆڵیداریتێت له دووزخورماتوودا پڕاکتیزه بکرێت. چیی بکرێت بۆئه‌وه‌ی سۆڵیداریتێت ببێته کولتوور و مۆدێکی نوێی کۆمه‌ڵایه‌تیی؟
پۆڵا سه‌عید:
له‌پێش هه‌موو شتێکه‌وه ده‌مه‌وێت وه‌ڵامی ئه‌وه بده‌مه‌وه، که چیی بکرێت بۆئه‌وه‌ی سۆڵیداریتێتیی کوردیی ببێته کولتوور؟ وه‌ڵامی من بریتییه له ویستن. ویستنی تاک و کۆی کورد له هه‌بوونی سۆڵیداریتێتیی کوردییدا. به‌شێکی گه‌وره‌ی هاووڵاتیی کورد سیاسییه، واته ئه‌ندامی چالاکی پارتێکه. ئه‌مانه به‌رژه‌وه‌ندیی پارته‌کانیان خستۆته پێش به‌رژه‌وه‌ندیی کورده‌وه. ئه‌مانه ئه‌گه‌ر بیانه‌وێت سۆڵیداریتێتی کوردیی بوونی هه‌بێت، ئه‌وا پێویسته ئهو که‌ره‌ستانه‌شیان بوێت، که سۆڵیداریتێتی کوردیی چ به‌رهه‌مدێنێت و چ ده‌شیکاته مۆدێکی نوێی کۆمه‌ڵایه‌تیی و پاشان ده‌بێته کولتوور (یه‌که‌م که‌ره‌سته‌ی ئه‌م کاره‌ش، بریتییه له ده‌ستبه‌رداربوونی به‌رژه‌وه‌ندیی پارته‌کانیان و کردنی به‌رژه‌وه‌ندیی کورد و نیشتیمانه‌که‌ی به ئامانج). هه‌روه‌کوو چلۆن ڤالنتین بووه‌ته کولتوورێکی نوێ و مۆدێکی نوێی کۆمه‌ڵایه‌تیی له کۆمه‌ڵگای کوردییدا. کاتێکیش مرۆڤ شتێک ده‌خوازێت، ئه‌وا ده‌شییه‌وێت. تۆ ناتوانیت داوای شتێک بکه‌یت، که نه‌ته‌وێت. واته کاتێک تۆ داوای سۆڵیداریتێتی کوردیی ده‌که‌یت، ده‌بێت بشته‌وێت. ئامڕازه‌کانی به کولتوورکردنی ئهمهش بریتییه له چالاکبوون. پێویسته بێیته سه‌رجاده و چالاکیی مه‌ده‌نییت هه‌بێت. بۆ نموونه له گۆڕه‌پانی ئازادییدا، له گۆڕه‌پانه‌کانی شاره‌کانی تردا، شانۆیه‌ک دروستبکه‌یت و چالاکیی بنوێنیت، وه‌ک خوێندنه‌وه‌ی وتاری هێمنانه نهک هه‌ڵستان. گۆرانیی وتنی هێمن، موسیکی هێمن، له‌کاتی هه‌بوونی قوربانییدا چرا و مۆم پێکردن، هه‌ڵکردنی ئاڵای کوردستان، دابه‌شکردنی گوڵه‌باخی سپیی و سوور. سوور وه‌ک سیمبوڵێک بۆ خۆشه‌ویستیی و سپییش وه‌ک سیمبوڵێک بۆ خه‌مباربوونمان، بێتاوانییمان ...هتد. ڕۆژنامه و میدیاکان پێویسته ڕۆڵیان هه‌بێت و کاربکه‌ن له‌گه‌ڵ هاووڵاتییاندا. به‌شداربوونی هه‌موان به‌بێ جیاوازیی ئیدیۆلۆگیی، چونکه بوون له چالاکیی وه‌هادا ده‌بێته سیمبوڵێکی کوردییانه و ده‌رخستنی سۆڵیداریتێتی کوردیی. خوێندکار، مامۆستا، کرێکار، سیاسیی، نووسه‌ر، هونه‌رمه‌ند ...هتد. هه‌موو به‌شداربن. به‌مشێوه‌یه ده‌توانرێت سۆڵیداریتێتی کوردیی به‌رهه‌مبێت و بکرێته کولتوور.
پاشان کێشه‌ی شه‌نگاڵ، کێشه‌یه‌که به‌رهه‌می تێنه‌گه‌یشتن و دژبه‌یه‌ک کارکردنه. کاتێک تیرۆریستانی ئیسلام هاتنه موسڵه‌وه، به پلانێکی نه‌خشه بۆ کێشراو، سووپای ئێراقیی هه‌رچیی چه‌کی خۆی هه‌بوو بۆ تیرۆریستانی ئیسلامی به‌جێهێشت. چه‌کی پێشمه‌رگه بریتیی بوو له چه‌کێکی ساده و ساکار. یه‌که‌‌میینجاره من له‌سه‌ر باسێکی وه‌ها بدوێم، هه‌مانکات به بۆچوونی من ئهو کاره‌‌ی پارتی دیموکراتی کوردستان له شه‌نگالدا کردی، له ئاگاییدا بێت یان نائاگایی به پلان بووبێت یاخوود نا، ئه‌وا کارێکی باشیان کردووه. چونکه به‌ره‌نگاربوونه‌وه‌ی ئهو هێزه تیرۆریسته له‌و کاته‌دا، که پڕ چه‌کی مۆدێرن و ئه‌نه‌رگیی بوون، ده‌بووه لێکه‌وتنه‌وه‌ی زیانێکی گه‌وره له هێزی پێشمه‌رگه و سه‌رکه‌وتنێکی گه‌وره‌ش بۆ تیرۆریستانی ئیسلام. واته ئه‌م سیمبوڵی سه‌رکه‌وتن و هێزه‌ی ئیمڕۆ هێزی پێشمه‌رگه هه‌یه‌تی، نه ده‌بووه خاوه‌نی. به‌پێچه‌وانه‌وه تیرۆریستان به‌هێزتر ده‌بوون و کاریگه‌رێتییه‌کی ده‌روونیی زۆری له‌سه‌ر وره‌ی هێزی پێشمه‌رگه ده‌بوو. سه‌رکه‌وتنی گه‌وره ته‌نها له به‌ره‌کانی شه‌ڕدا نییه و له شه‌ڕدا نییه، به‌ڵکوو له تاکتیکی شه‌ڕکردنیشدایه، له هه‌بوونی هێزی چاوه‌ڕوانیی و ددان به‌خۆداگرتندایه.
هاووڵاتییانی کورد، میدیای کورد خاوه‌نی ده‌بڵ مۆڕاڵن به‌رانبه‌ر به هێزی پێشمه‌رگه، ڕۆژانێک نه‌فره‌تیان ده‌که‌ن و ڕۆژانێکیش له‌کاتی شه‌ڕدا پێویستیان پێیه‌تی و ده‌یانکه‌نه پاڵه‌وانه‌کانی نیشتیمان. هه‌ر ئه‌م پاڵه‌وانانه ئه‌وانه ده‌بن، که ئه‌وان به دڵیانه، نهک ئه‌وانه‌ن، که هه‌ن.
ئیمڕۆ دوای ساڵێک هێزی پێشمه‌رگه به چه‌کی به‌هێزتره‌وه به ئاماده‌بوونێکی باشتر و پلان بۆ کراوه‌وه گه‌ڕایه‌وه شه‌نگاڵ و سه‌رکه‌وتنێکی مێژوویی تۆمار کرد، که هه‌موو کورد پێویسته شانازیی پێوه بکات. ئالێره‌دا سۆڵیداریتێتی کوردیی له‌وه‌دایه، که هه‌موو کورد به هه‌موو چین و توێژ و ڕه‌نگه‌کانه‌وه خۆشحاڵیی خۆی به‌رانبه‌ر به‌و سه‌رکه‌وتنه پیشان بدات و سۆز و مرۆڤایه‌تییش به‌رانبه‌ر به قوربانییه‌کانی ڕزگارکردنی شه‌نگاڵ پیشانبدات.
به‌ڵام به‌داخه‌وه، سۆڵیداریتێتی کورد به‌وشێوه‌یه نییه، که پێویسته هه‌بێت. له شه‌نگاڵ سه‌رکه‌وتنێک تۆمار ده‌کرێت و له دووز خورماتووش کێشه‌یه‌کی تر بۆ کورد زیاد ده‌بێت، له‌کاتێکدا هێزی پێشمه‌رگه‌ی ئهو ده‌ڤه‌ره، ده‌بوایه ڕێگربوونایه له که‌وتنه‌وه‌ی ئهو کێشه‌یه، چونکه ئهو چه‌ک و ده‌زگا سه‌ربازییانه‌ی، که ئێستا له‌ناو هێزی پێشمه‌رگه‌دا بوونی هه‌یه، هی ئه‌وه‌یه، که پشتی پێببه‌سترێت و سه‌رکه‌وتنی پێ تۆمار بکرێت. لێره‌دا سیاسییه هێسترییه‌کانی به‌ره‌یه‌ک له کاردانه‌وه‌یاندا به‌رانبه‌ر له چه‌قدا نه‌وه‌ستانیان له سه‌رکه‌وتنێکدا، هه‌ڵده‌ستن به نانه‌وه‌ی کێشه‌یه‌کی تر، هه‌تاوه‌کوو له ئاینده‌دا ئه‌گه‌ر بۆیان کرا، که چاره‌سه‌ری بکه‌ن خۆیان له چه‌قدا بوه‌ستن و ئاڕاسته‌ی ته‌ماشاکه‌ران به‌ره‌و لای خۆیان به‌رنه‌وه. ئه‌م کاره‌ش به گوێپێنه‌دانی ئهو کۆنزیکوێنزانه‌ی، که له نانه‌وه‌ی کێشه‌یه‌کی ئاوهادا ده‌که‌وێته‌وه. بۆ نموونه ئهو ڕێککه‌وتنه حه‌وت یاخوود هه‌شت خاڵییه‌ی نێوان کورد و شیعه‌کان به‌رهه‌می ئه‌م کۆنزیکوێنزه‌یه.
له ڤیدیۆیه‌کدا ئه‌فسه‌رێکی سووپای هێزی پێشمه‌رگه‌م بینی، که به زمانێکی هه‌تا بڵێی ناشیریین وه‌ڵامی که‌سێکی شیعه ده‌داته‌وه، که هه‌ڕه‌شه‌ی له کورد کردووه، که سووکایه‌تیی به کورد کردووه. وه‌ڵامدانه‌وه‌ی ئه‌م ئه‌فسه‌ره، وه‌ڵامی که‌سێکی شه‌للاتییه نهک پێشمه‌رگه. کورد و پێشمه‌رگه دێریینه خاوه‌ن مۆڕاڵه‌کان، پێویسته هه‌بوونی مۆڕاڵ بکه‌ن به یه‌کێک له پرینسیپه‌کانی پێشمه‌رگه‌بوون، ئه‌وه‌ی که نه‌توانێت هه‌یبێت، نه‌توانێت ببێته خاوه‌نی پێبه‌خشینی ناوی پێشمه‌رگه. پێشمه‌رگه پێویسته که‌سێکی ئیدیاڵیی بێت، که گه‌نجانی تر، کاری باشی لێوه فێربن، نهک خراپه‌کاریی لێوه فێربن. ئیسلامێکی شیعه، ئیسلامێکی تیرۆریست خاوه‌نی هه‌رچ کرده و وته‌یه‌ک بن به‌رانبه‌ر به کورد، ئه‌وا کورد پێویسته پێچه‌وانه‌که‌ی بێت، هه‌میشه نموونه‌یه‌کی ئیدیاڵیی هومانیستانه بێت، که تێده‌کۆشێت له‌پێناوی ئازادیی مرۆڤایه‌تییدا.
ئه‌مجۆره که‌سانه، که هه‌ڵگری ناوی پێشمه‌رگه‌ن، پێشتر خاوه‌نی هه‌مان لێدوان بوون به‌رانبه‌ر به تاکێکی کوردیش، به‌بێ گوێپێدانه ئه‌وه‌ی ئه‌ندامی چ پارتێکه یاخوود چ که‌سێکه.
ئاسۆ عه‌زیز:
پێتوایه که نزمیی ئاستی خوێنده‌واریی ئه‌فسه‌ره‌کان، نزمیی ئاستی هۆشیاریی ئه‌مجۆره که‌سانه، هۆکاره له هه‌بوونی وه‌ڵامدانه‌وه‌یه‌کی ئاوهادا؟ یاخوود هه‌بوونی کولتووری عه‌سکه‌ریی، که ده‌توانم بڵێم کورد له باشووردا زیاتر له به‌عسه‌وه بۆی ماوه‌ته‌وه هۆکار نه‌بێت له‌سه‌ر به ئاینده گه‌یاندنی، ئه‌مجۆره مامه‌ڵانه‌ی تاکی کورد، کاتێک ده‌بن به پێشمه‌رگه، یاخوود ده‌بنه خاوه‌نی پله‌یه‌کی باڵای عه‌سکه‌ریی له سووپادا؟
ئه‌رکی کێیه ڕێگربێت له بڵاوکردنه‌وه‌ی ئه‌مجۆره لێدوانانه؟ کێ ڕێگای به ئه‌فسه‌رێکی ئاوها داوه، که لێدوانێکی ئاوها بڵاوبکاته‌وه؟ ئاخۆ ده‌زگا سه‌ربازییه‌کانی هێزی پێشمه‌رگه‌ی کوردستان خاوه‌نی ڕاگه‌یاندنی خۆیان نین؟ یاخوود قسه‌که‌ری خۆیان نییه؟ من وه‌ک پێشمه‌رگه‌یه‌کی دێریین ده‌زانم، که له هه‌ر هێزێکی پێشمه‌رگه‌دا که‌سێک هه‌یه، که ڕۆڵی قسه‌که‌ری ئهو هێزه ده‌بینێت. واته ئه‌وه‌ی ئهو ده‌یڵێ، به‌رهه‌می ڕازیبوونی هێزه‌که‌یه له‌سه‌ر وته‌که. هه‌ربۆیه بۆ نموونه ته‌واوی ده‌زگا و ئۆرگانه‌کانی هه‌موو حیزبه‌کان خاوه‌نی قسه‌که‌ری خۆیانن، نهک هه‌ریه‌‌که هه‌ڵبستێت به ویستی خۆی خاوه‌نی لێدوان بێت، که له ئاینده‌دا به زیان به‌سه‌ر ئۆرگانه‌که و به‌سه‌ر پارته‌که‌شدا بشکێته‌وه. هه‌ر بۆ نموونه ئه‌وه‌ی مه‌لا به‌ختیار له ڕاگه‌یاندنه‌کانه‌وه ده‌یڵێ، ڕه‌زامه‌ندیی مه‌کته‌بی سیاسیی یه‌کێتیی له‌سه‌ره، به‌ڵام ئه‌مه‌ی ئه‌م ئه‌فسه‌ره له‌و ڤیدیۆ تایبه‌ته‌دا ده‌یڵێ، ڕه‌زامه‌ندیی کێی له‌سه‌ره؟
دوا وته‌م، چیی بکرێت، بۆ ئه‌وه‌ی ده‌ڤه‌ری که‌رکووک له مه‌ترسییه‌کانی ئێستا و ئاینده ڕزگار بکرێت؟
پۆڵا سه‌عید:
له کۆتاییه‌وه ده‌ست پێده‌که‌م، چیی بکرێت بۆ ئه‌وه‌ی ده‌ڤه‌ری که‌رکووک له مه‌ترسییه‌کانی ئێستا و ئاینده ڕزگار بکرێت؟ وه‌ڵامی من بریتییه له پێکه‌وه کارکردن نهک دژ به‌یه‌ک کارکردن، زۆر ساده و ساکار. له کۆتایی مانگی ئابه‌وه هه‌تاوه‌کوو ئێستا، له وێستگه‌ی شه‌مه‌نده‌نه‌فه‌ری فلێنسبورگدا چه‌ندیین پێشمه‌رگه‌م بینیوه، که نیشتیمانیان به‌جێهێشتووه و به‌ره‌و وڵاتی سوێدن ڕۆیشتوون. هه‌ندێک له‌مانه ئه‌گه‌ر شاعیرانه و ڕۆمانیسانه له‌سه‌ر باسه‌که بدوێم، ئه‌وا ده‌ڵێم، هێشتا ته‌پوتۆزی شه‌ڕ به شانیانه‌وه مابوو. پێشمه‌رگه‌ی بادینییم دیوه، که نه‌مپرسیوه خه‌ڵکی کوێیه، چونکه من ئهو که‌سه نیم، که له‌و شتانه‌دا قوڵببمه‌وه، له‌به‌رئه‌وه‌ی سنورێکی تایبه‌ته و بۆم نییه بیبه‌زێنم. سۆرانییم دیوه، که به پێناسی خۆیان، هه‌ولێریی بوون، که‌رکووکیی بوون ...هتد. هه‌ڵهاتنی ئه‌مانه له‌سه‌ر ده‌ستی دژایه‌تییکردنی یه‌کتریی بووه، که ههرچی ئاره‌زوو و وزه‌ی پێشمه‌رگانه‌یه لێیزه‌وتکردبوون (تێبینیی: له هه‌شتاکاندا پێشمه‌رگه ئه‌م شانسه‌ی نه‌بوو، به‌شێکیان له داخاندا ده‌هاتنه‌وه، ده‌بوون به جاش. به‌شێکیان ئه‌گه‌ر به‌عس لێیانبگه‌ڕایه ژیانێکی نۆرماڵ ده‌ژیان). به‌دڵنیاییه‌وه، ئه‌مانه خه‌ڵکانی ئازا و قوربانییده‌ربوون. ئه‌مه یه‌کێکه له کۆنزیکوێنزه نێگه‌تیڤه‌کانی مامه‌ڵه‌ی سیاسییه هێسترییه‌کان. کورد له باشووردا ته‌نها به په‌سه‌ندکردنی یه‌کتریی و ته‌نها له ڕێگای گفتووگۆی بێ تووندوتیژییه‌وه ده‌توانێت له‌گه‌ڵ یه‌کتردا کاربکات. یه‌کێک بۆ هه‌موو، هه‌مووش بۆ یه‌کێک. ئه‌گه‌ر له ڕێگای ئه‌قڵ و گفتووگۆوه، بگه‌یشتنایه به درێژکردنه‌وه‌ی فه‌رمانڕه‌وایه‌تیی دوو ساڵی تری مه‌سعود بارزانیی، هه‌ندێک کێشه هه‌یه، که ئێستا بووه‌ته کۆسپێکی گه‌وره له‌به‌رده‌م چ هێزی پێشمه‌رگه‌دا و چ ئازادیی خاکی کوردستانیشی خستۆته مه‌ترسییه‌وه، ڕووی نه‌ده‌دا.
پێشمه‌رگه‌یه‌کی بادینییم له فلێنسبورگ بینی، پێشمه‌رگه‌یه‌کی گه‌نجی ته‌مه‌ن سیی و پێنج ساڵانێک ده‌بوو، خۆی و ژنه‌که‌ی و سێ منداڵ. ئه‌م پێشمه‌رگه‌یه، یه‌کێک بوو له پێشمه‌رگه‌کانی پارتی دیموکرات له شه‌نگاڵ، خۆی و چه‌ند ئامۆزایه‌کی. ئه‌وه‌ی ئه‌م پێشمه‌رگه‌یه بۆ منی گێڕایه‌وه ڕاستییه‌کی ڕووتی تاڵه. کاتێک تیرۆریسته ئیسلامییه‌کان ههرچی ده‌بابه و چه‌کی قورسی سووپای ئێراقیی بوو له موسڵ وه‌ریانگرت، ئه‌مان له شه‌نگاڵدا به خۆیان و کڵاشینکۆفه‌وه توانای ڕاگرتنیانیان نه‌بووه، دۆشکه‌ی سه‌ر پیکئابێکیش ناتوانێت شه‌ڕێکی ئاوها بباته‌وه. ئهو تووڕه‌بوو له‌وه‌ی، که سه‌ره‌ڕای ئه‌وه‌ی ڕاستیی ڕووداوه‌که‌یان بۆ به‌رپرسانی تر گێڕاوه‌ته‌وه، به‌ڵام له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا مۆری ترسنۆک و خاکفرۆشیان لێدراوه. بیهێنه پێشچاوی خۆت، که ئه‌م کاره له‌گه‌ڵ تۆ بکرێت، ئاخۆ ئاماده‌ی یه‌ک چرکه له کوردستاندا بژییت؟ نه‌بوونی سۆڵیداریتێت له کورددا هۆکاری که‌وتنه‌وه‌ی کۆمه‌ڵێک کێشه‌یه. پێشمه‌رگه‌یه‌ک نه شه‌ڕی ناوخۆ کوردستانی پێ چۆڵکرد، نه کێشه‌ی برسێتیی کوردستانی پێ چۆڵکرد، نه کێشه‌ی نه‌بوونی مووچه کوردستانی پێ چۆڵکرد، نه هێرشی تیرۆریستانی ئیسلام کوردستانی پێ چۆڵکرد، به‌ڵام شکاندنی که‌سایه‌تیی و مۆرکردنی وه‌ک ترسنۆک و خاکفرۆش هه‌موو کورد و کوردستانی له‌پێشچاو خستووه. منیش له ڕاپه‌ڕییندا بیست و یه‌ک ساڵ بووم و پێشمه‌رگه بووم. منیش به ڕۆژێک پێش کۆڕه‌وه‌که‌ی ساڵی 1991 له پێشی پێشه‌وه‌ی به‌ره‌کانی جه‌نگدا بووم له چه‌مچه‌ماڵ، خۆم و دوو برا و کۆمه‌ڵێک هاوڕێم، تۆپێکی په‌نجاوحه‌وتمان پێ بوو، تۆپه‌که هی تۆپخانه‌ی شۆڕش بوو، به‌ڵام باش کاری نه‌ده‌کرد. که فیشه‌کت پێده‌ته‌قاند ده‌بوایه به نووکی پاچێک یاخوود تالیبه‌رێک قاوغه‌که‌یت ده‌ربهێنایه. ماوه‌یه‌ک شه‌ڕمان پێکرد، پاشان شکا و ئیتر هیچ شانسمان نه‌ما. هێزی پیاده‌ی به‌عس نزیکبوونه‌وه و تۆپێکی ئه‌وان دای به سه‌نگه‌ره‌که‌ی ئێمه‌دا، هاوڕێیه‌کم بریندار بوو، هاوڕێکه‌مان ده‌رکرد و گه‌ڕاینه‌وه بۆ ناو چه‌مچه‌ماڵ. له ڕێگا هه‌ندێک خه‌ڵک بێئه‌وه‌ی بزانن ئێمه کێین و له‌کوێوه دێین، پێیانده‌گووتین ترسنۆکینه بۆ کوێ ده‌چن؟
وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه پێویسته سنور بۆ لێدوانی پێشمه‌رگه دابنێت، پێویسته هه‌ر که‌رت و هه‌ر هێزێک قسه‌که‌ری خۆی هه‌بێت، هه‌ڵبژێردراوی هێزه‌که بێت، خاوه‌نی کۆمپێتێنسه بێت (واته خاوه‌نی توانای قسه‌کردن بێت)، له‌لایه‌ن هێزه‌که‌یه‌وه ئاوتۆریزه کرابێت، ئه‌وسا بۆی هه‌بێت لێدوان بدات، لێدوانه‌کانیشی پێویسته لێدوانی مۆڕاڵانه و دیبلۆماتیانه‌بێت، نهک جنێو. پێشمه‌رگه و ئه‌فسه‌رانی پێشمه‌رگه پێویسته خه‌ڵکانی لۆیاڵ بن به‌رانبه‌ر به حکومه‌ت و وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه. هه‌رکه‌سێک نه‌یتوانی پابه‌ندی یاساکانی وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه بێت، پێویسته سزابدرێت.
پێشمه‌رگه‌یه‌ک پێویست نییه خاوه‌نی بڕوانامه‌ی دکتۆرا بێت له بوارێکی زانستییدا، یاخوود که‌سێکی ئه‌کادێمیی بێت، ئه‌گه‌ر وه‌هاش بێت، ئه‌وه‌ی جێگا خۆشبه‌ختیی هێزی پێشمه‌رگه‌یه، به‌ڵام پێشمه‌رگه پێویسته خاوه‌نی باکگراوندێکی هۆشیاریی بێت، که لانیکه‌م بتوانێت خاوه‌نی مامه‌ڵه‌یه‌کی ته‌ندروست بێت له کۆمه‌ڵدا، مه‌رج نییه پێداگۆ بێت، به‌ڵام پێویسته شاره‌زای مامه‌ڵه‌ی پێداگۆیانه بێت، شاره‌زای هونه‌ری گفتووگۆ بێت، شاره‌زانی زانستی گفتووگۆی بێ تووندتیژیی بێت، کۆرسێکی سه‌ره‌کیی ده‌روونناسییانه‌ی کردبێت. هه‌موو ئه‌مانه پێویسته وه‌زاره‌تی پێشمه‌رگه بیری لێبکاته‌وه و بیخاته خزمه‌تی پێشمه‌رگه‌وه. پێشمه‌رگه نابێت ببێته میراتگری سووپای ئێراقیی و کولتووری سووپای ئێراقیی. پێشمه‌رگه ده‌بێت پێشمه‌رگه بێت. من ئهو جلانه‌ی هێزی پێشمه‌رگه‌شم لاپه‌سه‌ند نییه. ناتوانم پێشمه‌رگه‌یه‌ک به‌و جلانه‌وه وه‌ک پێشمه‌رگه ببینم، به‌ڵکوو وه‌ک سه‌ربازێکی ئێراقیی ده‌یبینم، که هه‌ستێکی ناخۆشم پێده‌به‌خشێت. جلی په‌سه‌ند بۆ پێشمه‌رگه جلێکی سه‌ربازیی خاکییه، به هه‌بوونی په‌ڵه‌ی بچکۆلانه‌ی سه‌وز، زه‌رد سپیی تێیدا، وه‌ک سیمبوڵێک بۆ ئاڵای کوردستان.
وتار
-
ڕه‌وشى ڕۆژنامه‌نوسى کوردى یان جیهانی
07.02.2024 -
ره‌گه‌ز گۆڕین کارێکى قێزه‌وه‌ن و شووره‌ییه
29.01.2024 -
سوکایه‌تى و بێڕێزى له‌پاى چی؟
10.01.2024
زۆرترین خوێندراو
- ڕۆژ
- هەفتە
- مانگ
-
پارتی و یه‌كێتی له سه‌ر دوو وه‌زاره‌ت ڕێكنه‌كه‌وتوون
27.10.2022
-
دوورخستنەوەی سەرۆککۆماری پێشووی چین ئاشكرا ده‌كرێت
23.10.2022
-
له كفری پارتی سۆسیال دیموكرات خولێكی تۆپی پێ ده‌كاته‌وه
22.10.2022
-
پارتی سۆسیال دیموكرات گۆڕانكاری ئه‌نجامده‌دات
23.02.2023